Columns

Jans jet joare wirke ze in de waech vuur Allerhillieje óp d’r kirkhof. De manslu va de bank. Sjoevele, sjpitte, sjnieje. ’t Moos kratse. De erinneroeng drage. En kaffieëdrinke mit kóch in ’t tsimmersje neëver de kirch. Doa zörje de vrauwlu vuur. D’r Dris hauw jet nuits. Inne brenner teëje ’t ónkroed.

Ze zunt in ’t tejater. ’t Bertie en d’r Wiel. Noen werm bij d’r Herman van Veen. Jenauw óp dezelfde plaatsje wie vunnef joar jeleie. Vuur d’r Corona. Heë bejrust de lu in ’t bild van de verjange joare. Uvver de tsiet va dik vóftsieg joar. ’t Poebliekoem dat is blieve kome.

‘Oswink sjniet,’ zeët me. D’r Hannes hat ‘m in d’r ruk, went e vertrukt. In ’t tserukkome zal e ‘t sjnieje besjtimd veule. De zon jieët ‘m e werm jeveul. Wie kaod in d’r vrujje mörje de sjproach van d’r herfs óch is. De zon neer, kluurt mit in de bleer. Ao joa, herfs, klure, zon, kauw.

De kingerbucherwaech leuft óp zie end. En de herfsvakans sjteet vuur de duur. Mörje kome ze óp bezuk. De klingkinger heem bij ’t Bertie en d’r Wiel.  Dat is óch ’t motto van de kingerbucherwaech va dis joar. Heem. Dat sjteet jroeës óp de vinster van ’t bucherjesjef. ’t Bertie en d’r Wiel neëme ziech de tsiet um ’t jesjef tse bezukke.

Dat hauw me bedaad in de noabersjaf. Vier dunt inne daag sjpelsjer va vruier. Hoepele, kaodsjpringe, kniete, blik-en zaklofe. Allenäu vuur de sjpas. Kluur an de noabersjaf. Dat sjteet óch óp e jroeës sjild. Óch ’t Lieza en d’r Joeëhan hauwe ziech jet bedaad. Naam van ing pop en eëtse in inne pot roane.’

Bij de bank sjteet jet tse jebure. De manslu kome ee vuur ee aalofe. De manslu va de bank. In d’r jouwe antsóg. Óch de vrauwlu zunt d’rbij. Allenäu in d’r betste sjtaat. De hoare sjun jemaad. Ze zunt i-jelade vuur e fes. Doa zunt ze sjtoots óp. D’r Max hat de biend jet sjeef. Zieng vrauw, ‘t Keet trukt ze reët. D’r Lou meent dat e doa jet óp mós zage.

Zamsdiegmörje vingt d’r herfs aa. ’t Moment van d’r Jean um noa ’t zude tse vare. Tserukrees of hinrees. Dat lieët e in ’t midde. Heë neumt ’t lever d’r waeg noa ’t lit. Wen de daag hei werm lenge, vingt e hei óch werm ziene waeg. Jister in de noamiddieg hat e de kóffere jepakd.

D’r zommer roetsjt in d’r herfs. ’t Weer is drueg. De temperatoer nog zommerlieg. Doarum kanne ze dis joar werm ins óp d’r fiets joa. Dat dunt ze ’t lifste. ’t Bertie en d’r Wiel óngerweëgs noa ’t koensdörp. De fietse zetse ze teëje ’t hek vuur ’t ieëtsjte hoes. In d’r vuurjaad likt e bild van e miensj.

Da doch nog ing werm zonnieje waech. In d’r sjtats van d’r zommer. ’t Kunt jód oes. En wie. Jraad bij ’t weie-fes. Ejentlieg hant ze nog ummer jeluk jehad. Jód weer bij ’t dörpsfes. Mar noadat ’t weer de letste tswai monde teëje vool, woar me bang dat ’t in d’r tseptember óch zoeë zouw zieë.

Dat is doch e jroeës moment vuur d’r Wiel. Doa kunt e aalofe. Óch inne Wiel. Va lang jeleie. Mieë wie vóftsieg joar. Al die tsiet nit mieë jezieë. Tsezame óppen sjoeël. D’r Wiel is hei blieve woeëne. Hat jewirkd óp de sjoeël noa zie hats. D’r angere hat die jezoeëd. Sjtiejet in d’r vliejer.

Heë sjpatseert jeer mit zie hunke. De rónkjeng va d’r daag. Mit inne laach. Zieng vrundliegheet sjtikt aa. ‘Daag Friets. Wie jeet ‘t?’ ‘Jód!’ Ummer jód. De zonnieje zie van ’t leëve. En da kunt inne kwinksjlaag.

’t Rent. Wie al jans jet daag dizze zommer. D’r Jean kiekt eroes. De landsjaf in d’r oesblik is frisjjreun. An d’r rank van de wei teëjenuvver zie hoes is ing zief. Wasser sjtreumt d’rdurch. D’r huevel eraaf. Ing mam mit tswai kinger kunt aalofe. Ze hant reënjes-jer mit mutsje aa.

’t Hauw hön jód jevalle. ’t Vurriegs joar. Noa de coronatsiet werm noa de berje. Óch dis joar junt ’t Lieza en d’r Joeëhan mit de bus. Noa de plaatsj van al jans jet joare. Zoeë vertrouwd. De berje umerme hön. Sjpatsere durch de buzje. En eróp mit de kabelbaan. Noa de alm. Mit klokkemoeziek va kui.

De ov kaat hant ze al ing tsiet nit mieë jebroechd. Doa zunt nog jet vrij reze-daag dróp. ‘Zouw e vier nog ins inne daag mit d’r tsóg joa, Joeëhan,’ zeët ’t Lieza. Doa is heë wal vuur tse vinge. Inne daag dróp oes. Noa ing sjtad nit tse wied voet.

Tse vós noa Kölle zouwe ze joa. Ze lose ’t evver bij zinge. Woare va zinnens d’r tsóg tse neëme. Drei vrung. Doe koam corona. Oessjtel. En vuur inne aafsjtel. Noen sjtunt ze bij de Rien. Tswai vrung um d’r inne tse iere in absjied. E jediech drieft mit. Óp de jolve va erinneroenge an vrundsjaf.

In ’t bucherjesjef is bij d’r aavank van de sjoeëlvakans jet bezóngesj tse doeë. E nui bóch is tse krieje. Hu d’r ieëtsjte daag. ’t Is jetseechend en jesjraeve durch ’t Margot. Het is oeëts hei noa jen sjoeël jejange. D’r Wiel kan ’t ziech nog erinnere. Heë jeet mit ’t Bertie d’rhin. Me kan vroage sjtelle en loestere.

Vöal sjleëg hat d’r makelaar nit nuedieg um ’t sjild noa jen eëd i tse hauwe. ’Te Koop’ sjteet dróp. Sjleëg va noen. In de eëd mit erinneroeng va vruier. Wie al bejon. Ze trókke i. ’t Traud en d’r Haar. In ’t hoes va hön jeluk. Joare va vräud mit de kinger. E deel van de noabersjaf.

Dis joar vertrukt de brónk in e dörp hoeëjer óp. En kunt ze aa i ’t dörp van de manslu van de bank. Dat wesselt um ’t joar. De manslu en de vrauwlu hant de kapel jetseerd. Doa weëd d’r sjloeszeën jejoave. De jónkheet trukt al in alle herjodsvrugde mit tromme durch de sjtroase.

’t Lieza en d’r Joeëhan sjpatsere mit d’r hónk noa d’r maat. ’t Is  Tsint Jan. D’r namensdaag vuur d’r Joeëhan. Mar dat hat e ummer an ziech verbij losse joa. Nae, ’t betseechent óch, dat de letste sjparjele va dis joar nog tse krieje zunt. D’r man va d’r jreunskroam meent evver va nit.

In de wei teëjenuvver ’t hoes van d’r Jean ligke sjting in inne krink. Doa zunt ze ’t vurriegs joar mit aa jevange. Jong lu oes ’t dörp. Óp d’r langste daag van ’t joar. Zessing oer zivve-envóftsieg kome ze hu bijenee. D’r aavank van d’r zommer. Um tse viere. Mit danse, zinge, vuurleëze, vertselle, aese, drinke.

‘Weëd ’t nit ins tsiet vuur e nui hemme, Joeëhan. Mit kótte mäusjer?’ ’t Is al jans jet daag sjun weer. En ’t Lieza vingt dat ziene man werm ins e nui zommer hemme kan krieje. Vuur d’r Joeëhan broecht dat nit e zoeë. Mar wen zieng vrauw dat vingt, wil e doa waal a mit doeë.

De temperatoer weëd zommerlieg. Da zunt de banke ónger d’r boom óch mieë bezatse. Noa de ieshillieje hant de manslu van de bank de zommerblomme an de lampepöal ópjehange. ’t Hat ing tsiet nit jerend. Doarum mós me teëje d’r oavend de plantse wasser jeëve. Dat rejelt d’r Karl.

‘Ziech mar vuurzichtieg. ’t Zal vöal verkier jeëve,’ zaat de noaberman teëje d’r Hannes. Ze treffe ziech vuur ’t hoes bij d’r Hannes óp d’r sjtoep. D’r Hannes vertsellet hem, dat e mörje nog ins inne jroeëse toer jeet fietse. ‘Iech sjton vrug óp. Da vilt ’t wal mit.’

D’r plai vuur de sjoeël is verlosse. De kinger zunt eri. De sjtroale van ing vrujje maizon keure de sjting. Ing mam kunt aalofe mit e kinke an de hank. Ze wurpt jet in d’r jlaasbak. D’r klank va sjplietere. ’t Kinke wiest noa ‘t jraas an d’r rank van d’r plai. ’t Krient. Leuft sjokkelend d’rhin. Noa de sjpieëlzaachens.