Ze zitst sjtil in d’r sjtool. Bij de vinster. Kiekt vuur ziech oes. Sjtaart jet in de tsiet. Tswai joar jeleie is ’t Hilde tseruk kome noa ’t dörp. Als kink is ’t hei ópjewase. Sjloog zieng vluejele oes. Koens woar ziene waeg. Bis de joare um tse raeste kótterbij koame. Het sjloog werm de vluejele oes um tseruk tse kome. Tse lande i ziene oersjprónk. Zie jeboerts-hoes hat ’t noeëts verkaot. Waal vermietet. ’t Koam vrij. Plaatsj vuur ’t Hilde. ’t Hat ziech vöal je-enderd. ’t Nuie jieët e vreëm jeveul. ’t Maat ‘m óch nuisjierieg.
Het zatst ziene sjokkelsjtool bij de vinster. Hei hat ’t nog jezaese. Bij de mam óp d’r sjoeës. En noen i jedanke. Beziet ziech de tsiet. D’r sjtool is al die joare bij ‘m blaeve. Óch noen wie ’t werm tseruk is. Het ziet ’t nog jans vuur ziech. De sjtroas va vruier. Sjpieëlende kinger. Knietsjröam óp d’r waeg. ‘ne Bal vleit durch de loeët. Koek verberje. Klöppe, tsenke, laache, zinge. Jroeëse lu an duur. Sjtunt bijenee. Ze vertselle ziech jet.
Effe sjluust ’t Hilde de oge. Ing autoduur sjleet tsouw. Het kiekt werm eroes.
An de uvverzie leuft inne man langs. Tswai hung an de lieng. Links en reëts vare auto’s verbij. Kingersjtilte an duur. Verkier-sjal klinkt. Leëve an duur.
Óp de vinsterbank sjteet ing sjpieëldoeës. Mit e krisbeumpje en e tsugs-je. Het drieënt an d’r sjwungel. Moeziektuen klinke. ’t Tsugs-je vieët rónk. ‘t Leëve i hoes. ’t Hilde wil ’t an duur losse klinke. Mar doa weëd ‘t uvversjtimd. De vinster lieët ’t tsouw. Ing vrauw mit e kink leuft uvver d’r sjtoep. ’t Kink bliet sjtoa. Het ziet de sjpieëldoeës. De vrauw wil durch lofe. Mit jroeëse oge kiekt ’t eri. ’t Hilde sjteet óp. Maat de vinster e sjtuks-je óp. Inne laach in ’t jezich van ’t meëdje. De vrauw bliet sjtoa. En kunt tseruk. ’t Hilde huft de sjpieëldoeës óp. Bij e oer van ’t meëdje. Zoeë kan ’t jet mieë van de moeziek hure. ‘Er is een kindeke geboren’ klinkt. Inne vrachwaan kunt langs. De tuen weëde ópjesjloekd.
‘Koom, Sissie.’
De vrauw en ’t kink lofe durch. De vinster jeet tsouw. Óp de vinsterbank klinkt nog ’t letste sjtuks-je van ’t lidje. ‘t Hilde zitst werm in d’r sjtool.
‘Is dat ’t antwoad,’ bedinkt ’t ziech. ‘Vinster sjlisse teëje krach. Tuen binne, krach an duur?’
Het hat doa jee jód jeveul bij. Wat kans te doeë teëje jewald? Nog mieë jewald? Ummer mieë? Krig besjtreie mit krig?
’t Leëve van ’t Hilde is vol va koens jeweë. Zie besjtoa. Dat is ’t antwoad. Koens. ’t Antwoad teëje krach. Nit vuur noen. Óp d’r lange doer.
‘Kuunsler uur hat de insjtroemente. Tuen, wöad, sjtrich. Moeziek, sjrieve, maole.’
Dat zeët ’t vuur ziech. En dan nog ing kier. Jet heller. Mit de vinster óp. ’t Hilde rolt óp d’r dusj e jroeës sjtuk papier oes. Sjrieft mit inne viltsjtift jroeëse lettere.
‘Koens. Blui vuur ’t leëve’.
Hingt ’t an ing anger vinster. Drieënt an d’r sjwungel va de sjpieëldoeës. ’t Lidje klinkt noa boese. Lu lofe verbij. Inne man bliet sjtoa. Knikt. En jeet wieër. Wen ’t lidje oes is, drieënt ’t Hilde an d’r sjwungel. En dat bliet ’t doeë. ’t Vingt aa duuster tse weëde. In d’r sjiemer ziet ’t d’r man tseruk kome. Ing vrauw is bij hem. Heë hat inne monneka umjehange. Sjpilt óch ’t krisjlidje. De vrauw zingt. ‘Er is een kindeke geboren’.
Noen blieve jet mieë lu sjtoa. ’t Hilde deed ziech d’r jas aa. Kunt eroes. Sjpant e jroeës dóch an d’r jieëvel. Zetst pöt met verf óppen eëd. Moalt sjtere. Weë wil kan mit doeë.
‘Jidderinne is inne kuunsler,’ ruft ’t durch de sjtroas. ‘Vier zunt allenäu va sjtere jemaad.’
De ieëtsjte die inne pienzel pakke, zunt de mam en ‘t Sissie. Ze zunt tseruk kome. Moale krisroeëze. Nog mieë lu zinge noen mit d’r monnekasjpiller mit. In ’t lit va lampepöal weëd krismes braad.
De lu neëme dat kris-jeveul mit noa heem. De mam en heur kink sjtunt nog bij de vinster. ’t Hilde is eri jejange. Kunt eroes mit ’t sjpieëldues-je.
‘Vuur diech,’ zeët ’t teëje ’t meëdje. ’t Sissie sjtroalt.
‘Bis mörje,’ zeët de mam.
’t Hilde pakt d’r pienzel. Tusje de krisroeëze sjrieft ‘t: ‘Inne sjteer jeboare’.
Kunst
Ze zit stil in de stoel. Bij het raam. Kijkt voor zich uit. Staart iets in de tijd. Twee jaar geleden is Hilde terug gekomen naar het dorp. Als kind is ze hier opgegroeid. Sloeg haar vleugels uit. Kunst was haar weg. Tot de jaren om te rusten dichterbij kwamen. Ze sloeg weer de vleugels uit om terug te komen. Te landen in haar oorsprong. Haar geboortehuis had ze nooit verkocht. Wel verhuurd. Het kwam vrij. Plaats voor Hilde. Er is veel veranderd. Het nieuwe geeft een vreemd gevoel. Het maakt haar ook nieuwsgierig.
Ze zette haar schommelstoel bij het raam. Hier heeft ze nog gezeten. Bij de moeder op de schoot. En nu in gedachte. Beziet de tijd. De stoel is al die jaren bij haar gebleven. Ook nu als ze weer terug is. Ze ziet het nog helemaal voor zich. De straat van vroeger. Spelende kinderen. Krijtstrepen op de weg. ’n Bal vliegt door de lucht. Verstoppertje. Vechten, plagen, lachen, zingen. Grote mensen buiten. Staan bijeen. Ze vertellen wat.
Even sluit Hilde de ogen. Een autodeur slaat dicht. Ze kijkt weer naar buiten. Aan de overkant loopt een man langs. Twee honden aan de lijn. Links en rechts rijden auto’s voorbij. Kinderstilte buiten. Verkeersgeluid klinkt. Leven buiten.
Op de vensterbank staat een speeldoos. Met een kerstboompje en een treintje. Ze draait aan de zwengel. Muziektonen klinken. Het treintje rijdt rond. Het leven in huis. Hilde wil het buiten laten klinken. Maar daar wordt het overstemd. Het raam laat ze dicht. Een vrouw met een kind loopt over de stoep. Het kind blijft staan. Het ziet de speeldoos. De vrouw wil doorlopen. Met grote ogen kijkt het ernaar. Hilde staat op. Maakt het raam een stukje open. Een lach in het gezicht van het meisje. De vrouw blijft staan. En komt terug. Hilde tilt de speeldoos op. Bij een oor van het meisje. Zo kan het iets meer van de muziek horen. ‘Er is een kindeke geboren’ klinkt. Een vrachtauto komt langs. De tonen worden opgeslokt.
‘Kom, Sissie.’
De vrouw en het kind lopen door. Het raam gaat dicht Op de vensterbank klinkt nog het laatste stukje van het liedje. Hilde zit weer in de stoel.
‘Is dat het antwoord,’ bedenkt ze zich. ‘Raam sluiten tegen herrie. Tonen binnen, herrie buiten?’
Ze heeft daar geen goed gevoel bij. Wat kun je doen tegen geweld? Nog meer geweld? Altijd meer? Oorlog bestrijden met oorlog?
Het leven van Hilde is vol van kunst geweest. Haar bestaan. Dat is het antwoord Kunst. Het antwoord tegen herrie. Niet voor nu. Op de lange duur.
‘Kunstenaars jullie hebben de instrumenten. Tonen, woorden, streken. Muziek, schrijven, schilderen.’
Dat zegt ze voor zich. En dan nog een keer. Iets harder. Met het raam open. Hilde rolt op de tafel een groot stuk papier uit. Schrijft met een viltstift grote letters.
‘Kunst. Bloei voor het leven.’
Hangt het aan een ander raam. Draait aan de zwengel van de speeldoos. Het liedje klinkt naar buiten. Mensen lopen voorbij. Een man blijft staan. Knikt. En loopt door. Als het liedje uit is, draait Hilde aan de zwengel. En dat blijft ze doen. Het begint donker te worden. In de schemering ziet ze de man terugkomen. Een vrouw is bij hem. Hij heeft een accordeon omgehangen. Speelt ook het kerstliedje. De vrouw zingt: ‘Er is een kindeke geboren.’
Nu blijven wat meer mensen staan. Hilde trekt de jas aan. Komt naar buiten. Spant een groot doek aan de gevel. Zet potten met verf op de grond. Schildert sterren. Wie wil kan mee doen.
‘Iedereen is een kunstenaar,’ roept ze door de straat. ‘Wij zijn allemaal van sterren gemaakt.’
De eersten die een penseel pakken, zijn de moeder en Sissie. Ze zijn teruggekomen. Schilderen kerstrozen. Nog meer mensen zingen nu met de accordeonspeler mee. In het licht van straatlantaarns wordt kerstmis gebracht.
De mensen nemen dat kerstgevoel mee naar huis. De moeder en haar kind staan nog bij het raam. Hilde is naar binnen gegaan. Komt naar buiten met het speeldoosje.
‘Voor jou,’ zegt ze tegen het meisje. Sissie straalt.
‘Tot morgen,’ zegt de moeder.
Hilde pakt de penseel. Tussen de kerstrozen schrijft ze: ‘Een ster geboren.’
2025
