Columns

De letste daag hat ’t jerend. Jet tse vöal in de oge van d’r Joeëhan.  ’t Jeet ‘m óp d’r wekker. Mit de heng in de taesj sjteet e bij de vinster. Heë kiekt eroes. Zieng vrauw is in de kuche. Ze kaocht tsoep. ‘Iech don jans jet jreuns dri. Vietamiene kanne vier noen in d’r winkter jód jebroeche.’ D’r Joeëhan sjwiegt.

Wat inne zóndieg. Dreikönnegke en d’r Prins oesróffe. Allenäu óp inne zóndieg. Dat kunt nit flot vuur. Doarum vange ze mit ’t Dreikönnegke-zinge al vrug aa. Doabij waor ‘t vurriegs joar de intsiegste wieëtsjaf van ’t dörp tsouw. En noen is ze zoeëjaar jans jesjlaose. Mar dat maat hön nuuks oes. ’t Vurriegs joar hant ze d’r sjtal van d’r Kep umjekroamd.

De fesdaag ligke hinger hön. ’t Jeweune in d’r daag kunt lanksaam tseruk. D’r Joeëhan en ’t Lies sjpatsere mit ’t hunke. Óp d’r ek zunt de sjpore van ’t vuuwerk tse zieë. D’r makkadam rozza jekluurd. Doeze langs e muursje jesjtabeld. ’t Hunke ruucht ins vuurzichtieg draa. ’t Lies keurt ‘m.

Ieëtsjte Krisdaag. Tswaide, dreide, veerde, vunnefde krisdaag. Tsiet va lempjer, keëtse. De daag lenge ziech alwerm. Lanksaam roetsjt Krismes in ’t Nuijoar. Lu óngerweëgs noa bezuk. Of bij hön heem.’t Hoes vol erinneroeng. Um tse dele. D’r pap veult die wermde va zieng kinger, de famillieë, vrung um ziech hin. Preuft ’t jemis. Wie kloar d’r himmel óch is. Wil de sjtere i jen heng han.

’t Is e sjtuk lofe vuur d’r pap. Noa ’t Traud en d’r Harie. In de kristsiet ligke bij hön hingenum e deel krisbeum. Ze vinge ’t sjun um die tse verkofe. Ing sjpas va joare. Lu oes d’r trengel kome jeer bij hön. Doabij kan me doa jemuutlieg inne Glühwein drinke. Krismoeziek klinkt oes lautsjpraechere. ’t Oavends junt de lempjer aa. Me vertselt ziech jet. En wie dökser de bechere jevöld weëde, wie mieë me i sjtiemoeng kunt vuur de fesdaach.

Doa zitst d’r Riech mit ’t raimwoadebóch óp d’r sjoeës. Dat hat e vurriegs joar óp peks-jeroavend kraeje. D’r Tsinterkloas wós dat heë jroeëse probleme hat mit raimpjer maache. Noen is ’t zoeë wied. In ’t aafjelofe joar hat e dökser draa jedaad. D’r nieëkste Tsinterkloas zal heë ze jet losse zieë. Heë hat d’r naam jetrókke va zieng jungste doater. Dat hat muite mit ópsjtoa. Inne jroeëse wekker hat e vuur ‘m jemaad.

Ing tsiet va bilder. D’r Ieëtsjte Weltkrig hónged joar sjloes. ‘The poppies in the Flanders fields’. Klatsjroeëze, ing erinneroeng an leed. Angs kunt óp. Los ‘the poppies’ nit verwelke. Durch haas en ejedunk. ’t Bejint dróp tse lieche. Klone lofe durch de sjtroase. Kluur in ’t leëve. Sjenk une laach. De welt rónk.

‘Jee óngersjeed’ sjteet mit dikke lettere óp de duur van d’r klinge zaal. Ing hankvol lu wade bis ze eri kanne joa. Plaatsj jenóg. Wen d’r projram aavingt zunt ’t mieë wie ing hankvol woeëde. Ze kome vuur d’r moezieker deë oes zörg vuur sjreklieg kranke kinger e lidje hat jesjraeve. Tsezame mit jans jet artieste hat heë ing cd jemaad.

In de herfsvakans lofete ze i hemmets rónk mit kótte mouwe. De manslu oes ‘t dörp. Mit e zommerlieg jeveul tróffe ze ziech bij de bank. Ze zoge de vuejel noa ’t zude trekke. Wie werm ’t óch woar, óch zie vólte jet van ónrouw kome. De winktertsiet. De klok hingeroes en zie kieke vuuroes. Ieëtsjt Allerhillieje.

In inne jroeëse sjtool weëd d’r Joeëhan bij d’r dokter eri jevare. Op d’r kop e plastic mutsje. Bij inne angere hauw e besjtimd ing foto d’rva jemaad. Heë woar mit zieng vrauw óp tsiet doa. Heë kroog ieëtsjt de zemplieje drupe in ’t oog. Noa ing viedel sjtond is e werm tseruk. ‘Noen al veëdieg,’ zeët ’t Lies.

Vöal lu zunt alling. Zoeë sjteet ’t in de tsiedónk. ‘Alling is mar alling. Wievöal vrung me óch hat. De kinger die ziech um diech kömmere. Midde in ’t leëve sjteet. De jeveulens dele. Dat is wat me broecht.’ Het kiekt eroes. Noa d’r vuurjaad.

Ejentlieg woare ze mit inne jroeëse trób. De jonge va vruier. Ze koame noa joare nog ins bijenee. Wole zieë wat d’rva woar kome. Wat woar passeerd in ’t leëve? Uvver jister. Jans vöal jister. Inne daag lang. An d’r sjloes sjtong doa nog inne klinge trób. Kótbijenee. Ze kiekete ziech aa. ‘Bis uvver vunnef joar’.’

Drei-entswantsieg tseptember um drei oer veer-envóftsieg. Doe vong dis joar d’r herfs aa. De naat va zamsdieg óp zóndieg. D’r ieëtsjte daag in d’r herfs. Jet um inne sjpatseerjank tse maache. Óp zóndieg. Dat hauwe ’t Biela en d’r Karl ziech vuurjenoame. In d’r vrujje mörje. Mar vuur ze jód en waal wakker woare, hoeët e ze d’r reën teëje de roete klattere.

Bilder sjträut e oes. Noa al die joare nog ummer. Jans ziechzelver blaeve. Zoeë ver-trouwd. Um ziech bij heem tse veule. Heë sjlist de welt i zieng erm. Lieët ’t i moeziek hure. De ainfachste wöad weëde bezóngesj. Bereurt krietiesje óngerwerpe. Poëtiesj kloar. Moslim, kris, homo, oeslender.

Va wieds kan me ze zieë de tuur van de kathedraal. Óp inne huevel. Ing van de bekankdste kathedrale. Jebouwd in ’t tswelfde en drutsingde joarhónged. E weltwónger weëd ze jeneumd. Durch de jebrankdsjilderde vinstere sjiengt ’t blauw Chartreslit eri. Oes de janse welt kome lu dat bekieke. Midde in de kathedraal is e labyrinth.

D’r zommer leuft óp zie end. De ieëtsjte daag van d’r tseptember. De blomme weëde mui. D’r Hannes vieët mit ’t jeveul van inne sjunne zommer. Dat nog effe vashaode. Mar de vrujje mörjens zunt keul. De ieëtsjte druup an de naas. De lang bóks zouw e al jód kanne verdrage. D’r waeg sjlingert ziech langs ing kling rivier.

’t Is indlieg zoeë wied. Noa joare van óp kontrol kome bij d’r ogedokter, jeet ’t noen passere. D’r Joeëhan weëd jehólpe an d’r sjtaar. Wienieë wees heë nog nit. In ’t wa-detsimmer zitst inne man teëjenuvver hem. ‘Iech han noen inne bril mit tswai versjillende jlazer. ‘t Reëter óp sjterkde um tse leëze, vuur kótbij en wied aaf.

’t Is werm zoeë wied. Wen d’r zommer de letste waeche sjliest. En d’r herfsmond tseptember aavingt. Da junt ’t Bertie en d’r Wiel noa ’t koensfes. Vurriegs joar zunt ze óp d’r fiets jejange. Evver ’t zouw nit drueg blieve. Doarum junt ze mit de bus. D’r sjirm ónger d’r erm. Boese ’t dörp sjtieje ze oes. Da kanne ze nog inne sjpatseerjank maache.

‘t Hingt werm boave hönne kop. Wie jiddes joar rónk dis tsiet. ‘De scholen zijn weer begonnen’. E jroeës dóch. Jesjpanne tusje tswai beum bij hön bank. De manslu van de bank. Óch dizze zommer zunt ze jód durchkome. De hits uvversjtange. Mennieg kier hant ze óp werm oavende hei bijee jezaese. Um tse kate. Noen is ‘t keuler.

De jroeëse hits is verbij. ’t Bertie en d’r Wiel wille werm ins jet óngerneëme. Ze hant ’t zicher jemuutlieg bij hön hingerum in d’r sjatte. Mar lanksaam aa jeet ’t doch kriebele. Ze wille ins droes. Hu junt ze noa de sjtad. Mit d’r tsóg. Inne jas broeche ze nit aa tse doeë. Vuur alle zicherheet neëme ze inne sjirm mit.

Kluubje Joarelang träu an hön kluubje. ’t Ine en d’r Chris. Ze sjriechete ’t hoes aa in de [...]