Columns 2020

’t Is vrug in d’r möje. Inne vrachwaan laant inne container aaf. Vöal krach i jen sjtroas. Vuur ’t hoes van d’r Hoepermans. Ing tsiet jeleie is e zieng vrauw hingernoa jejange. In alle vrid. Noa de ónendliegheet. De kinger hant wat wiechtieg is vuur de erinneroeng an hön hemet i doeëze en tute mitjenoame. In ’t hoes sjteet de res.

Mit de Oeëstere sjtónge ze in d’r vuurjaad. Noen bij dat sjun weer hingenum. Inne daag lang vuur d’r vadder. D’r Wiel neumt ziechzelver lever pap. Kót en duudlieg. Zoeë wil e zieë. I zie leëve. Dat mitjeëve a zieng kinger. Noen de klingkinger. Hön alle sjunheet sjenke mit wat wöad óch mar i ziech kanne han. Roem woa plaatsj is vuur jidderinne.

In ’t vrugjoar kunt d’r Jean jiddes joar werm noa heem. Noa zie atelier. ‘Iech kom  mit de vuejel oes ’t zude. En iech jon werm mit ze tseruk,’ zeët e jemindlieg. Heë woar jraad óp tsiet hei.

Mit e bis-je jeluk zunt vier sjteeriech’, zaat d’r hoarsjniejer va hinger zie mónkkepje. D’r Joeëhan hauw ziech nog ins losse zieë noa al die monde. De hoare tsemlieg lank jewase. Doa woar inne pries jevalle bij hön in de noabersjaf. D’r hoarsjniejer hauw ziech al riech jerechend.

‘Leëve is sjun umdat leëve bejinne is, ummer óppenuits, óp jiddes moment.’ Dat hat d’r Hannes jeleëze. In ee van de bucher die heë de letste tsiet i jen heng hat jehad. Zoeë veult ’t ziech óch vuur hem. Heë sjtiegt nog ins óp d’r fiets. Inne nuie bejin. In alle vrugde. Ieëder nog wie herjodsvrugde. Zieng vrugde. I sjtilte, woa moeziek klinkt van de natoer.

‘Kiek Lies. Hei sjteet ’t in de tsiedónk. Vier mósse werm ins mieë joa beweëje.’ ‘Iech vertrouw ’t nit Joeëhan. Va dat vieres zunt vier nog nit aaf. Losse vier mar vuurzichtieg blieve.’ ‘Zivvedoezend sjritte mós me jiddere daag zetse.

Tswai joar jeleie zunt ze d’rmit aajevange. De jonge va vruier oes de tsiet van de jonge-sjoeël. Ze treffe ziech in ’t vrugjoar en in ’t noajoar. Inne daag ónger hön. Óngerweëgs i hön erinneroeng. Vertselle, laache. Sjpatsere, zitse. An d’r dusj, óp ing bank. Joa vuural in ’t vrugjoar bij d’r Pee. Deë woeënt bij inne jroeëse busj. Doa sjteet ing bank.

‘Wie jeet ’t mit diech?’ ’t Bertie van d’r Wiel belt mit zie broar. ‘Vuurzichtieg aa wa Bertie. Wens te wied in de achtsieg bis, móts te jód oeskieke.’ ‘Kries te d’r daag um?’ ‘Hei i hoes zunt wie uvveral de bekankde rejele. Jee bezuk.’ ‘Vilt diech dat nit sjwoar?’ ‘Mieng doater holt vuur miech de waar.

Hu weëd inne krans jelaad. Veer mai. Jedanke an de jevallene. Jesjtórve vuur d’r vrid. E jesjenk vuur lu. Die hingerblieve. Bis óp d’r daag va hu. D’r burjemeester en d’r vuurzitsender van d’r oranjeverain legke d’r krans.

Al vrug hauwe ze de vaan oes-jesjtaoche. “t Lieza en d’r Joeëhan haode d’rva um kluur tse jeëve an ’t leëve. En hu is dat oranje. Óp d’r könniksdaag. D’r Joeëhan maat zieng rungde mit d’r hónk. In dis tsiet van aafsjtand haode deed e dat vrujjer wie angesj. Bauw jinne is dan an duur. Of ’t muet urjens wied voet zieë. En noen is dat d’r Dris.

Ing tsiet wósse ze nit wat ze d’rmit aa moeëte vange. Ing krankheet mit inne könnelieje naam. Bezörgdheed hool hön binne. De manslu van de bank. Evver ’t leëve in ’t dörp jeet wieër. Plaatsj jenóg vuur jans jet angerhaove metere. Zoeëjaar in d’r sjpieëljaad. Waal uvveral sjtrepe. Óch óp de banke van de manslu.

Dis joar hant ze de Paosj-aier mar in d’r vuurjaad versjtaoche. De klingkinger van ’t Bertie en d’r Wiel zukke ze doa mit eëve vöal plezeer. Oeëstere viere ze bij hön vuur ’t hoes. Óp aafsjtand. De oma en d’r opa sjtunt  ‘óp ’t trepje vuur de duur’. In ’t jraas wase maizus-jer. De klingkinger plukke ze en legke ze óngenaa ’t trepje. Inne Poasj-jrós.

’Wat dunt vier dis joar mit de Oeëstere, Joeëhan?’ ‘Mit de Oeëstere? Dat doert nog effe, Lies. Is pas uvver tswai waeche.’ ‘Nae, dat is komende zóndieg.’ ‘Dat meens te nit. Iech hauw kanne sjwere, dat ’t ing waech sjpieëder zouw zieë.’

De zon sjiengt óp de moer van d’r sjtal. Bij d’r Hannes hingenum. D’r sjtal van d’r fiets. Deë wakker is oes d’r winktersjlof. D’r fiets weëd binne jehaode durch jet klings. Jet klings oes de natoer. De natoer woa d’r Hannes mit d’r fiets jans jet sjtonde verbliet. Um sjtilte. Um rouw van ’t leëve. Nit um voet tse vare. Voet oes hektiek.

De tsiedónk likt óp d’r dusj. D’r Joeëhan leëst. Ejentlieg jieët ’t mar ee nuits. Jet wat jing kroeën verdeend. Daaglang binne zitse. D’r hónk alling eroes in d’r jaad. Ing jong vrauw van ing sjtroas wieër zetst óp donnesjdieg de waar a jen duur. Ze wirkt in e jroeës waarjesjef. ’t Lieza zitst in d’r sjtool bij de vinster. ’t Puzzelt. D’r Joeëhan jrielaacht.

In ’t tsimmer van ’t Bertie en d’r Wiel sjteet inne pot mit veer hyacinte. E jesjenk van ’t warehoes. Kót vuur de hamsterwoed. Liela kluur. Hön jedanken junt tseruk wie hön tsimmer ing bónkte kluur woar va paars, oranje, jreun. Maïs-tejele en jrungskiste. Bis deep in de naat bijenee zitse óp kussens. Mit jietare, zinge, kalle.

Bij d’r hoarsjniejer jeet de duur óp. D’r Joeëhan kunt eri. Jrust. Zetst ziech an ‘t dus-je um tse wade. Heë pakt ziech de tsiedónk. In d’r sjtool zitst d’r André. Heë kriet de hoare jesjneie. D’r hoarsjniejer en d’r André hant ’t uvver de sjleëte tsiete. De duur jeet óp. D’r Dris kunt eri. Zetst ziech bij d’r Joeëhan an d’r dusj.

Dizze middieg zoge zie ziech nog. ’t Bertie en d’r Wiel mit de klingkinger. Ze hant ziech jeduid. En de kinger jedansd an de hank van de oma en d’r opa. Noen junt 't Bertie en d'r Wiel  noa ’t tejater. E sjtuk uvver inne man. Inne bedreier, zoeë  wie me zeët. D’r Jroeëse weëd e jeneumd. Heë nemt ’t nit ummer zoeë jenauw mit de woarheet.

‘Nog dreihóngedtswai-envóftsieg daag. Da is ’t alwerm Vasteloavend. ’t Sjeet óp e sjildsje. ’t Hingt hinger ing vinster. D’r Joeëhan maat ziene sjpatseerjank mit d’r hónk. Heë kiekt d’rhin en jrielaacht ins. Da leuft e durch. D’r Vasteloavend hinger d’r ruk. Wie ummer werm sjun. Jewend an zinge, laache, danse, aese, drinke.

Jenauw hu. Vasteloavendszóndieg. ’t Is al jans jet joare jeleie. D’r kammeraad van d’r Hannes. Sjtiejet aaf um alling wieër tse joa. Noa ’t ummer. D’r helm zatst heë aaf. Loos ‘m hinger vuur d’r Hannes. Jiddes joar, jenauw deë daag, zetst d’r Hannes d’r helm óp va ziene kammeraad. Heë past jenauw i vrundsjaf.

In ’t noajoar trukt d’r Jean de vuejel noa ’t zude hingernoa. Um jet van ’t zommerlieje tse veule. Um jet va klure tse preuve. Um mit tse neëme noa heem i zie atelier. Heë veult ’t vrugjoar kome. In ’t sjpel van d’r Vasteloavend. Dat trukt.

’t Jeet dróp aa. D’r fieber sjtiegt bij d’r Joeëhan en ’t Lieza. Ee woad. Wóngerlieg. Vasteloavend. Dat junt ze viere. Jraad wie alle joare. ‘Jraad of ’t d’r letste is,’ zeët d’r Joeëhan. ‘Zoeë junt vier ’t viere.’ ’t Lieza vingt aa tse sjoenkele.

Ze woare mit vöal. Jude, Roma, Sinti. Aafjeveurd noa d’r doeëd. Vuur jidderinne va hön likt in e monument inne sjtee. Hóngedveerdoezend sjting. Verdeeld uvver jans jet plaatsje in ’t land. Uvveral e monument um nit mieë tse verjaese. ’t Darf noeëts mieë passere. Wiese sjting, sjtil zunt ze. Mar sjwieje nit.

Doa zitse ze da de tswai breur. An d’r kuchedusj. Vurriegs joar in d’r fibberwaar. De vasteloavend vool doe sjpieë. Noen jannewaar. E jroeës sjtuk papier. Jet um tse sjrieve. En nit tse verjaese de sjnapsflesj mit tswai jleës-jer. Wat jeet ’t dis joar weëde in d’r óptsóg? Ieëtsj drinke ze ziech ee óp hön jezóndheet en die van de janse welt.