leëgte

{play}geluidcolumn/leegte.mp3|#9b7e33[BGCOLOR]{/play}

De leëgte

De kirch is jód vol. D'r Sjra kan nog jraad ing plaatsj krieje in ing bank an de ziekant. De bejrebnis van inne sjoeëlkammeraad. Lang jeleie zose ze tsezame in dezelfde klas. Die tsiet jeet an hem verbij. Inne film i jedanke. An de kirchduur weëde bus-jer oes-jedeeld mit tekste vuur de absjiedsmaes. D'r pastoer leëst  doa inne teks oes vuur van d'r Bonhoeffer. Inne Duutsje theoloog. In d'r krig ópjepakt. Heë verzatst ziech teëje de Nazi's. In e kamp is e doeëd jesjaose. Kót vuur d'r sjloes van d'r krig. D'r teks jeet uvver de pieng van absjied. D'r Sjra leëst de wöad van d'r Bonhoeffer sjtil i ziech mit.
Óp d'r kirkhof deed e klingkink 't woad. Het hat 't óch uvver absjied en 't bild van d'r Jod. Het vertselt ing jesjiechte van d'r Eli Wiesel.  Heë is inne Juud, in d'r krich jevange in e kamp. Doa woeëde ins drei jevangene  ópjehange. De angere  moeëte kome kieke. Hinger d'r Eli sjtong inne jevangene.
Deë fluusteret: 'Woa is d'r Jod ?'
D'r Eli hoeët ing sjtim i ziech: 'Woa heë is? Doa – doa hingt e, an d'r sjtrop…'
't Bild van d'r Jod.
Óp d'r kirkhof kriet d'r Sjra de jedanke um noa de woeënplaatsj van d'r Bonhoeffer tse joa. Ins kieke of e nog jet oes 't leëve van d'r Bonhoeffer vinge kan. 't Maesbus-je hat e ziech mitjenoame. Heë leëst nog ins de ieëtsjte sjtroof va ziene teks uvver de pieng van absjied.

'Wens te van inne hils,

en doe bis van hem jesjiede,
Da kan nuuks de leëgte rónk zie absjied völle,
Doe móts dat nit verzukke.
Doe móts ainfach aaneëme en volhaode,
Dat klinkt hel, mar 't is inne jroeëse troeës.
Want zoeëlang de leëgte bliet,
bliets te vuur ummer mitee verbónge.'

D'r Sjra lekt ing hank óp de zerk. 't Is inne jrieze daag in d'r oktober. 't Vingt aa tse sjmiese. Heë duit ziech 't maesbus-je in de binnetaesj van d'r jas.

E paar daag vuur de krismes vingt zieng vakans aa. D'r Sjra sjteet óp 't perron. Tse wade óp d'r tsóg. 't Adres van d'r Bonhoeffer hat e vónge. Zoeë kót vuur de fesdaag zunt vöal lu óngerweëgs. Ing zitsplaatsj hat e in d'r tsóg jraad nog kraeje. D'r jas hingt e an d'r haok neëver de vinster. 't Maesbus-je hat e mitjenoame. Heë leëst de tswaide sjtroof.

''t Is verkierd um tse zage: 'Jod völt die leëgte'
Heë völt heur jaaroes nit, i teëjedeel.
Heë hilt die leëgte leëg en hulpt ós zoeë
't Vruijere tsezame-zieë mit ee tse verware,
al is 't dan óch i pieng.'

Teëjenuvver d'r Sjra zitst ing vrauw. Ze hat ing doeës óp d'r sjoeës. An 't papier tse zieë e kris-jesjenk. Ze laacht vrundlieg. Heur jezich sjtroalt krisvräud. In d'r middieg kunt d'r  Sjra aa. Heë mós uvversjtieje. Mar ieëtsjt jeet e ziech jet aese. Teëjenuuver 't sjtation likt e restaurant. Heë zetst ziech bij de vinster. Bekiekt ziech 't leëve an duur. Lu óngerweëgs. Hin en heer. En doch hat de jroeëse sjtad jet va rouw uvver ziech. Zoeë óch d'r ober. Zieng vrundliegheet is jód vuur d'r jesjmak van 't aese. Vuur 't restaurant sjteet inne kingerkoer. Wen d'r Sjra eroes jeet zinge ze 'O Tannenbaum'.  Ing vieëdelsjtond mós d'r Sjra nog vare. In de U bahn zetst heë ziech óp ing lang bank. De dure junt tsouw. Inne man kan nog jraad eri sjpringe. Hiechend bliet e bij de duur sjtoa. De krismutsj óp d'r kop is sjeef jeroetsjt. D'r Sjra leëst werm ing sjtroof.

'Wie sjunner en riecher de erinneróng,
Des te lestiejer de sjiedóng.
Mar de erinneróng i sjtil vräud,
de sjun dinger va vruier
Zunt jing döar in 't vleesj,
Ze zunt e jesjenk va weëd dat-s te mitdreëgs.'

D'r man hat ziech de krismutsj reët jezatst. E belsje hingt draa. Heë hilt ziech vas an ing sjtang boave ziech. D'r tsóg sjokkelt. 't Belsje kliengelt.
De loeët betrukt ziech. D'r Sjra is kótbij 't woeënhoes van d'r Bonhoeffer. Heë leuft de sjtroas eri. Hei koam oeëts d'r waan aavare van de Gestapo. Sjtóppet vuur zie hoes. Ze jónge durch 't pöats-je eri. Zoeë woeët e ópjepakt. Aafjeveurd noa 't kamp. D'r Sjra sjteet bij 't pöats-je. Wies jelakt. Heë lekt ing hank dróp. Dinkt an de jesjiechte van d'r Eli Wiesel… 'Woa is d'r Jod.'
Heë leëst de letste sjtroof.

'Doe móts zörje dat-s te nit in erinnerónge bliets jrave
En diech dri verluetst.
E jesjenk va weëd bekieks te nit ummer,
Mar alling óp bezóngere momente.
Boese al die momente is 't ing verbórje sjats,
Ing zicherheet.
Dat weëd 't vuijere
Ing blievende bron va vräud en kraf.'

't Vingt aa tse sjmiese. Fienge sjnei. D'r Sjra drieënt ziech um. Wieër wie 't pöats-je jeet e nit. Leëgte vuur erinnerónge. Mitee verbónge.
Heë duit ziech 't maesbus-je in de binnetaesj van d'r jas.
'Jod jebore,' fluustert e.

De leegte

De kerk is vol. Sjra vindt nog net een plaats in een bank aan de zijkant. De begrafenis van een schoolvriend. Lang geleden zaten ze in dezelfde klas. Hij laat de tijd aan zich voorbijgaan. Een film in gedachte. Bij de kerkdeur worden misboekjes met teksten voor de afscheidsmis uitgedeeld. De pastoor leest een tekst van Bonhoeffer voor. Een Duitse Theoloog. In de Tweede Wereldoorlog opgepakt. Hij verzette zich tegen de Nazi’s. In een kamp werd hij doodgeschoten. Vlak voor het einde van de oorlog. De tekst gaat over de pijn van afscheid nemen. Stil leest Sjra de woorden van Bonhoeffer mee.

Op het kerkhof neemt een kleinkind het woord. Ze heeft het ook over afscheid en het beeld van God. Ze vertelt een verhaal van Eli Wiesel. Hij is Joods en werd in de oorlog gevangen gehouden in een kamp. Daar werden drie gevangenen opgehangen. De andere moesten toekijken. Achter Eli stond een andere gevangene.

Hij fluisterde: ‘Waar is God?’.

Eli hoorde een stem van binnen: ‘Waar hij is? Daar- daar hangt hij aan de strop’.

Het beeld van God.

Op het kerkhof besluit Sjra naar de woonplaats van Bonhoeffer te gaan. Eens zien of hij nog iets uit het leven van Bonhoeffer kan vinden. Hij leest nog eens de eerste strofe van Bonhoeffers tekst over de pijn van afscheid nemen.

Als je van iemand houdt
En je bent van hem gescheiden,
Dan kan niets de leegte rond zijn afwezigheid vullen.
Je moet dat niet proberen.
Je moet eenvoudig aanvaarden en volhouden,
Dat klinkt hard, maar het is een grote troost.
Want zolang de leegte blijft,
Blijf je aldoor met elkaar verbonden.

Sjra legt zijn hand op de doodskist. Het is een grijze dag in oktober. Het begint te miezeren. Hij stopt het misboekje in zijn jaszak.
 

Een paar dagen voor kerstmis begint zijn vakantie. Sjra staat op het perron. Hij wacht op de trein. Hij heeft het adres van Bonhoeffer gevonden.  Zo vlak voor kerstmis zijn veel mensen onderweg. Hij vond nog net een zitplaats in de trein. Zijn jas hangt aan een haak naast het raam. Het misboekje heeft hij meegenomen. Hij leest de tweede strofe.

Het is fout om te zeggen; 'God vult die leegte'
Hij vult haar helemaal niet, integendeel.
Hij houdt die leegte leeg en helpt ons zo
De vroegere gemeenschap met elkaar te bewaren,
Zij het dan ook in pijn.

Tegenover  Sjra zit een vrouw. Op haar schoot ligt een doos. Aan het papier te zien een kerstcadeau. Ze lacht vriendelijk. Haar gezicht straalt van kerstvreugde. In de middag komt Sjra aan. Hij moet oversteken. Maar eerst gaat hij iets eten. Tegenover het station ligt een restaurant. Hij gaat zitten bij het raam. Kijkt naar het leven op straat. Mensen onderweg. Heen en weer. En toch is er ook rust in deze grote stad. Ook bij de ober. Zijn vriendelijkheid laat het eten nog beter smaken. Voor het restaurant staat een kinderkoor. Als Sjra naar buiten loopt zingen ze 'O Tannen-baum'. Sjra moet nog een kwartier reizen. In de metro gaat hij zitten op een lange bank. De deuren gaan dicht. Een man springt nog net op tijd naar binnen. Hijgend blijft hij de deur staan. De kerstmuts is scheefgezakt op zijn hoofd. Sjra leest weer een strofe.

Hoe mooier en rijker de herinnering,
Des te moeilijker de scheiding.
Maar de herinnering in stille vreugde,
De mooie dingen van vroeger
Zijn geen doornen in het vlees,
Ze zijn een kostbaar geschenk dat je meedraagt.

De man heeft zijn kerstmuts weer recht gezet. Er hangt een belletje aan. Hij houdt zich vast aan de stang boven in de metro. De metro rammelt. Het belletje rinkelt. De lucht betrekt. Sjra is dichtbij het woonhuis van Bonhoeffer. Hij loopt de straat in. Hier reed ooit de auto van de Gestapo. Stopte voor zijn huis. Ze liepen door het poortje naar binnen. Zo werd hij opgepakt. Afgevoerd naar het kamp. Sjra staat bij het poortje. Wit gelakt. Hij legt er een hand op. Denkt aan het verhaal van Eli Wiesel ‘Waar is God’?’.

Hij leest de laatste strofe.

Je moet zorgen datje niet in je herinnering blijft graven
En je er in verliest.
Een kostbaar geschenk bekijk je niet aldoor,
Maar alleen op bijzondere ogenblikken.
Buiten al die ogenblikken is het een verborgen schat,
Een veilig bezit.
Dat wordt het verleden
Een blijvende bron van vreugde en kracht.

Het begint te miezeren. Fijne sneeuw. Sjra draait zich om. Verder dan het poortje gaat hij niet. Leegte voor herinneringen. Met elkaar verbonden.
Hij stopt het misboekje in de binnenzak van de jas.
'Gog geboren,' fluistert hij.