Sjwats laoch
Deel 1 – Littseeche
D’r wink bloast durch de sjtroase. ’t Is kaod. Óp ’t zöldertsimmer drieënt d’r Ielja ziech in de dekke. Bij jiddere sjtoef wink rammele de panne. Va wieds huet e d’r tsóg. ’t Is kaod. D’r oswink bringt vruuskauw. D’r tsóg fleut, jenauw wie d’r wink bij de vinster. De sjtere moale kloar fiejoere. Heë kruuft deep ónger de dekke. De iesblomme óp de roet verklure. ’t Weëde peëdsblomme. De bleer sjmiltse. Inne peëdskop kunt eri. Ummer kótterbij. Heë kruuft nog deper ónger de dekke. De lakens kleëve an d’r angssjwees óp d’r kop. Ing tuut klinkt wie durch doezend jeng. Dure junt óp. Sjtimme en vóssjtep óppen sjtroas. D’r Ielja weëd wakker en jeet eroes. Vuur hem leuft ing fiejoeër, d’r Arche. Heë hat e lank sjwats kleed aa. Va d’r haos bis de vus tsouwjekneufd. Zieng sjwatse sjong kraache. Ing kieër de waech sjteet e óp inne berg. Inne berg va sjwatse sjting in e veld. De lu zitse um hem hin. De sjtroase zint da leëg. Heë vertselt jidder waech ing jesjiechte van ’t laoch. Dat is e sjtuk wieër in ’t veld. Oes ’t laoch kome sjting woamit de lu vuur kanne maache. Die hön verwerme. De kauw verdrieve in d’r winkter. En ze verdene jeld draa, umdat ze de sjting verkofe an de lu in ’t janse land. Wie sjwatser de sjting, wie besser ze brenne, wie duurder ze zint. Wen jries sjting d’rtusje zitse hoale ze die droes en werpe ze óp d’r hoof in ’t veld neëver ’t laoch. Midde óp d’r berg likt inne jroeëse sjtee. Doa sjteet d’r Arche óp. Jiddere vriediegoavend. Heë sjpreit de erm en sjprikt lanksaam en duudlieg.
‘D’r mond sjiengt inne mondlang i jen loeët. D’r nuie mond sjiengt leëvenslang in ós.’
De lu legke ing hank óp de brós en antwoade: ‘Nuie mond, nuie mond, nuie mond!’
Bij jidder kink weëd drei daag noa de jeboert durch de hevvam inne werme sjwatse sjtee óp de brós jelaad. Jraad werm jenóg um e littseeche hinger tse losse. Pieng va boese en lit va binne. Nit tse zieë zoeëwie d’r nuie mond.
De lu legke ing hank óp ’t littseeche um ziech sjterk tse veule. Sjterk teëje d’r angs vuur ’t sjwats laoch. ’t Werk in ’t laoch is jevierlieg. Sjting kanne óp diech valle en da kunste nit mieë droes. Doarum vertselt d’r Arche jidder waech jesjiechtens um de lu mód i tse sjpraeche. ‘Vier broeche sjwatse sjting,’ ruft d’r Arche. ‘Wie mieë sjwatse sjting, wie mieë nuie mond. Ins kómme vier allenäu zoeë deep in ’t laoch dat ’t lit jroeëser is wie ’t lit in alle lu.’
D’r vóssjtap van d’r Arche weëd jroeëser en flotter. D’r oam bloast in de vruuskauw ing wólk. D’r Ielja sjweëft wie pluus d’r hingeraa. Woa d’r Arche langs kunt, junt de lu werm eri. De lu van ’t littseeche loestere. D’r Ielja is evver nog óppen sjtroas. Heë hat noeëts e littseeche jehad. Óch bij hem laat de hevvam inne hese sjwatse sjtee óp de brós, mar óp zieng hoed woar nuuks tse zieë. Zieng mam woeët doa ónrui-ieg va. Noa e paar daag laat zie nog ins inne sjtee óp de brós en noen heser, mar ’t hólp nuuks. Ze dong ’t nog e paar kieër. Mar wie döks en wie lang óch, ’t littseeche koam nit. Zieng mam vólt dat heur kink jet bezóngesj müet zieë. Zicher wie ze sjpieëder ing vrauw bejieënet. Ze ploat bleer in d’r busj en d’r Ielja sjpieëlet mit zieng mam óp ing aofe plaatsj. Ze zoog dat de vrauw noa heur kink kieket. Ze duiet d’r Ielja teëje ziech aa. De vrauw koam kótterbij.
‘Heë hat jee littseeche,’ zaat ze.
De mam sjrók.
‘Uur broecht nit tse sjrekke. Lu oane littseeche zint jroeëser wie d’r nuie mond. Sjterker wie d’r angs vuur ’t laoch.’
Ze laachet en drieënet ziech um.
De mam róffet: ‘Vrauw!’
Mar de vrauw ploat bleer en kiekket nit um. Bis d’r körf vol woar. Doe jong ze deper d’r busj i. De mam zatst d’r Ielja óppen eëd. D’r Ielja lofet noa de sjtruuch van de bleer die de vrauw ploat. Heë ploat óch e blad. An de óngerzie kleëvet inne wiese polver. Mit inne vinger vrievet e inne sjtrief polver d’r vanaaf. D’r sjtrief óp ‘t blad kroog herfsklure, roeë-jeël. Heë hoalet deep oam en bloazet d’r polver van d’r vinger. An de hank van de mam jong e noa heem. In de angere hool heë ’t blad. ’t Vrauwblad, wie heë ’t neumet.
Deel 2 – Vrauwblad
Heem laat heë ’t blad óp de vinsterbank van zie tsimmer. Wie heë i bed loog, zoog e dat d’r sjtrief óp ’t blad in d’r duuster tse zieë woar. En wie langer heë kieket, wie duudliejer d’r sjtrief tse zieë woar. D’r nieëkste mörje maachet heë nog ing sjtrief óp ’t blad. En ’t oavends woare in d’r duuster tswai sjtriefe tse zieë. Jiddere daag koam ing sjtrief d’rbij. Bis d’r polver jans aafjeveëgd woar en ‘t oavends e sjiengend blad mit herfsklure óp de vinsterbank loog. ’t Joof hem e werm jeveul. D’r duuster woeët kloar. Heë klom oes de vinster. Langs d’r kandel eraaf. ’t Blad hauw e ónger zie hemme jeduid. Rónk de bloeëse vus koam e kusse va nieëvel, woadurch de sjtroase-sjting werm aavólte. ’t Blad hauw e i jen heng. Noa d’r letste lampepoal vong ’t aa tse sjienge. Uvver d’r veldwaeg koam d’r busj kótterbij. Bis vuur zieng vus koame de sjtruuch van de vrauwbleer. De tek woare kaal. In d’r wink jónge ze hin en heer, bis ze oesee jónge. D’r Ielja sjtong midde in d’r sjtroech en zakket lanksaam i jen eëd. ’t Blad hool e jód vas i de hank. Dat woar zienne mód. An de vus vólte sjtengele wase. Wótsele die ziech volzoge mit zaf oes de eëd rónk d’r sjtroech. An zieng heng koam inne wiese polver. ’t Blad vool oes zieng hank i jen eëd bij de vus. De sjtengele lose zieng vus los. Heë lofet inne sjrit. ’t Blad versjwiendet. De tek wingete werm. Ze jónge bijenee, d’r sjtroech jesjlaose. D’r veldwaeg koam kótterbij. D’r letste lampepoal woar noen d’r ieëtsjte. Bij d’r kandel sjweëvet d’r nieëvel voet. Heë klom umhoeëg. D’r wiese polver vool eraaf en vloog mit d’r wink mit. In d’r duuster van zie tsimmer zoog e dat zieng heng de klure van ’t blad hauwe. Ze sjiengete mit herfsklure. Heë laat ze óp zieng brós. Ze vólte werm aa. Zoeë vool e i sjlof. Wie zieng mam ’t mörjens de jardienge ópmaachet, zoog ze dat ’t blad voet woar.
‘Is ’t blad voetjebloaze?’
D’r Ielja sjtooch de heng boave de dekke oes.
‘Dat zunt de bleer.’
De mam laachet. Ze tswiefelet nit an zieng wöad. E kink oane littseeche is jet bezóngesj. Dreume zint vuur hem wirkliegheet. ’t Oavends braat ze d’r Ielja wie ummer noa bed. Wie ze ’t lit oesmaachet sjtooch heë de heng boave de dekke oes. Doe zoog ze de herfsklure. Ze jong óp d’r rank van ’t bed zitse. De heng van d’r Ielja koame kótterbij. Vuurwurm in d’r duuster. De mam wós nit of ze ze moeët vange. ’t Woar jraad of ze wieër voetjónge. Heur kink oane littseeche kank ze ziech nog wal vuursjtelle. Vuur ing mam is e kink jet bezóngesj. Wie de vrauw in d’r busj heur aasjprooch, koam d’r ieëtsjte tswiefel. En noen, woar heur kink wal e miensj? Woar ’t ing plants? Wie mós dat wieër? De vroagtseechens van ’t jroeëser weëde. Ze kank mit jinne uvverlegke. Wie ze sjwanger woar van d’r Ielja, bloof heur man hinger in ’t laoch.
‘Mie kink kunt noeëts in ’t laoch,’ zaat heë.
Zoeë vruiet heë ziech óp de jeboert.
‘Mie kink zal de vlüejele oessjloa. Wie inne voeëjel ’t naes boave de eëd bouwe.’
Óp inne mörje klónk ing tuut durch de sjtroase. Vuur de duur sjtónge de lu van ’t laoch. Ze wós besjeed. Heur man zouw ze nit mieë zieë. Bejrave ónger de sjwatse sjting. D’r Ielja waset óp oane pap. Heë wós nit besser, dat zienne pap in ’t laoch woar. En umdat heë jee littseeche hauw zouwe doa noeëts kómme.
Jiddere vriedieg jeet e mit zieng mam noa d’r berg. Óch dizze vriedieg. De heng hilt e i jen taesj. Óch wen de lu de heng óp de brós legke. Angesj dóng heë dat waal ummer, umdat de mam wool dat e óch d’rbij hoeët. Mar noen vingt ze ’t besser dat in d’r duuster jinne zieng heng ziet. D’r Ielja maacht dat nit ezoeë vöal oes. ’t Sjpel van d’r mond en d’r duuster vingt heë ummer sjpannend. En d’r Arche ejentlieg komiesj. Zicher noadat heë ’t vrauwblad i jen heng hat kraeje. Heë dinkt d’r Arche noen i jen tèsj tse han. D’r Arche sjteet óp ziene sjtee. Heë wiest noa de loeët. D’r wasende mond is jraad nog tse zieë. E paar wólke drieve d’rvuur.
Deel 3 – D’r man van de uvverzie
De sjtim van d’r Arche klinkt uvver d’r berg. ‘Zoeë wie d’r mond wint van de wólke, zoeë winne vier van ’t laoch. De sjwatse sjting oes d’r duuster bringe ós wermde en lit.’
Ejentlieg zeët e ummer ’t zelfde. Mar de lu hure dat al nit mieë. Ze kome en junt oes angs, jedreëve durch hofnoeng um tse uvverleëve. Wen ze noa heem junt, kiekke ze nit um. Dat jehuet ziech nit. D’r Arche hat zienne eje weëg en deë is jans alling va hem. Heë bliet sjtoa en waad bis jidderinne voet is. Da leuft e durch ’t veld noa ’t laoch. D’r Ielja pakt de hank va zieng mam vas. Ze sjtikt de heng in heur taesj. Tsezame veule ze de wermde van de herfsklure. D’r Ielja drieënt ziech um. Heë ziet d’r Arche óp d’r sjtee. ’t Sjwats kleed wingt in d’r wink. ’t Is jraad inne voeëjelsjrek in e sjtóppelveld, oane koare en oane vüejel. De mam zeët nit mieë: ‘Kiek vuur diech.’ Ze knieft hem in zieng werm hank. Heem losse ze in ’t tsimmer effe ’t lit oes. D’r Ielja danst rónk d’r dusj. De heng sjtikt e in de loeët.
‘Kiek mam, wermde en lit, oane ’t laoch.’
‘t Weëd jesjeld. Ze maache flot ’t lit aa. De mam deed de duur óp. D’r Ielja sjteet hinger de vinster in ’t tsimmer. ’t Is d’r man deë an de uvverzie van de sjtroas woeënt.
‘Iech wil effe kiekke of inne heem is. ‘t Is jraad of iech jet zoog sjienge. Iech dink ’t is misjien inne ibraecher. Jank mar ins flot kiekke. En wie iech kótter bij ’t hoes koam, woar ’t jraad of iech laache hoeët.’
‘Kan uur dat van de uvverzie allenäu zieë,’ zeët de mam.
D’r man knikt: ‘Joa en ’t laache hoeët iech hei.’
D’r Ielja sjteet noen neëver zieng mam in d’r jank.
‘Vier sjpieële mit ing kniepslamp.’
‘Mit ing kniepslamp? Óp d’r vriediegoavend? Da tselt mar ee lit. D’r mond. ’t Lit van d’r mond.’
Mit de doemme pakt heë de helpe vas.
‘Wie wils doe dat óch wisse. Doe has jee littseeche. Doe has jinne pap. Wat hat uur mit ’t laoch tse maache?’
De mam vilt hem in de reë.
‘Mienne man. Doa ónge in ’t laoch!’ Ze keëkt ’t bauw.
‘Vier hant jelierd ózze eje wèg tse joa! Vier zint ós eje lit!’
Heë lieët de helpe los en drieënt ziech um. D’r Ielja leuft hinger hem aa. Heë zouw ’t lifste zieng heng in hem zie jezich duie. De mam pakt heur kink vas. Heë sjtikt zieng hank oes. D’r erm weëd ummer langer. De helpe kan e jraad nog sjnappe. D’r man veult de wermde in d’r ruk en vingt aa tse lofe. Ummer heller. Da lieët d’r Ielja los. Óp kneihüegde vluut e bij ziech d’r jank i. Wen heë werm ópsjteet, hat de mam de duur al tsouw jemaad.
Ze kan nit hure dat e ruft: ‘’t Laoch hat dienne man, dienne jong kriet ’t óch nog.’
Ze zitse nog ing tsiet tsezame in ’t tsimmer. Óp d’r dusj likt e bóch mit foto’s. Óch foto’s van d’r pap. De mam sjtriecht ziech durch de hoare.
‘Heë woar jinne vrunk van ’t laoch.’
‘Woarum jonge da derhin, mam?’
‘Zienne pap jong óch derhin. En dem zienne pap óch, en dem zienne pap, en dem zienne pap…Wievöal pappe dat al nit jedoa hauwe, wit me jaar nit. ’t Jong vanzelf, vadder óp
zoon.’
‘Mós iech da óch joa?’
‘Ópins kan ziech jet endere, angesj zouw al ummer ’t zelfde blieve. Doe has jee littseeche, waal heng die diech d’r wèg tseje.’
‘En d’r Arche mam, is deë óch ummer jeweë?’
‘Dat vroagt ziech jinne aaf. Heë is al oad. Dat is vuur de lu jenóg. Wen ziech mar nuuks endert.’
Deel 4 – Helpe
In d’r duuster junt ze de trap eróp. D’r Ielja zitst bij zieng mam óp d’r hoekelepak. Mit de ing hank hilt e ziech an heur sjouwer vas en de anger neëver heur oge.
‘De heng sjienge alling vuur ós.’
D’r daag d’rnoa sjtunt ze al vrug óp. De mam mós óp tsiet noa jen werk. Zicher óp zamsdieg is vöal tse doeë. Ze wirkt bij d’r bekker.
Wen ze in de bekkerij broeëd mós hoale vuur in ’t jesjef, huet ze nog jraad wie inne zeët: ‘Has te dat jisteroavend jezieë? Deë jong van heur. Heë hool jing hank óp de brós.’
‘Heë zouw óch umjekiekt han,’ zeët inne angere.
Wen het mit de erm vol broeëd eri kunt, weëd ’t kalle fluustere en da sjwieje.
Bis het zeët: ‘Broeëd jenóg.’
Hingenaa in ’t jesjef zeët inne: ’Jód dat vier ‘t laoch hant.’
De mam van d’r Ielja pakt e paar broer i.
‘Jód dat vier koare hant en dat waast boaven jen eëd.’
De vrauw van de bekkerij veult de sjpannóng sjtieje.
‘Jód dat mienne man ’t broeëd bakt.’
Deë daag weëd alling nog mar uvver ’t weer, nui kleier en d’r bezuk van zóndieg jekald. ‘t Oavends kriet ze van d’r bekker e broeëd in ing jroeëse tuut en d’r loeën in ing kling.
Wen ze heem de duur ópdeet ruft ze: ’Tutenuits, is jód nuits!’
D’r Ielja hilt e paar helpe vas. Ze zunt vasjebónge an ’t trapjelender. Heë jeet óp en neer. Bis de vus óppen eëd kome. Doe lieët heë los. De helpe klatsje teëje ’t jelender.
‘Wen de tute kome is ’t jód. Wen de tuut jeet…’ De mam waad effe. ‘Vier hant de tuut allang nit mieë jehoeëd. Wie kunste an die helpe?’
‘Van d’r man hei teëjenuvver. Heë sjtong hei vuur de duur mit e verbank um d’r kop. Wie iech ópmaachet, zakket ’t verbank uvver de oge. Doe han iech hem de helpe losjemaad. Mit de ing hank duiet heë ’t verbank umhoeëg en mit de anger hank hool e de bóks vas. Zoeë isse noa heem jesjtrómpeld.’
De mam wees nit of ze laache mós.
‘Doe brings de helpe waal tseruk.’
D’r Ielja jeet de trap eróp um de helpe los tse maache.
‘Nieëkste waech móts te nit mieë umkiekke.’
‘Doa waor doch nüks tse zieë, mam.’
Mit de helpe um d’r nak jeet e óp bloeëse vus eroes. Heë hat ze an de dikke tsieëne vas-jemaad. Bij jiddere vóssjtap zetst heë ziech aaf. Zoeë sjweëft heë noa de uvverzie. Ummer hoeëjer. In ’t sjloftsimmer ziet heë ing fiejoeër i jen bed.ligke. Jans i verbank jewikkeld. D’r Ielja zetst ziech nit mieë aaf. De helpe sjtaeche e sjtuks-je oes de brivvebus. Óp de tsieëne sjliecht heë ziech noa heem.
‘Mam, an de uvverzie likt inne mummie i jen bed.’
Ze zetst inne kessel óp de forneus en sjwiegt.
‘Inne mummie, mam. D’r man van de helpe is inne mummie.’
’t Swieje van de mam deet hem wase.
‘Iech jon nit mieë noa d’r berg.’
Ze drieënt ziech um.
‘Iech jel diech e paar helpe.’
Ze wil hem mit e paar helpe vashaode. Jiddenfals zoeëlang heë nit oes d’r rek waast.
‘Joa, mit de heng in taesj, jewikkeld in helpe en nit umkiekke. Jenauw inne mummie,’ zeët d’r Ielja.
‘Ielja, ’t jeet um ós tute. De tute um tse aese, um tse leëve. Nit um de tuut van dön.’
D’r Ielja sjtikt de heng in de loeët: ‘Ópins kan ziech jet endere.’
Ze drieënt ziech noa de forneus en reurt sjwiejend in d’r kessel. Sjwiejend. D’r Ielja is jewase.
Deel 5 – De tuut
D’r nieëkste vriedieg zunt ze werm bij d’r berg. Oane um tse kiekke lofe ze noa heem. D’r Ielja hat de heng in jen taesj. D’r jas hingt óp en is hinger de erm jeduit. De helpe zunt tse zieë. D’r man van de uvverzie sjrekt wen heë de helpe ziet. Heë vingt aa tse sjneure.
D’r Ielja laacht: ‘Kiek doa d’r mummie.’
Ieëtsj sjtil. Da jet heller.
‘Mummie!’
Nog mieë lü vange aa tse lofe. Ummer heller.
‘Mummie, mummie!’
De mam sjnapt hem vas en duit heur kink teëje ziech aa. Heë veult de wermde van heur littseeche. Heur sjrit weëd óch flotter en jroeëser.
‘Mummie, mummie!’
De heng jluie in de taesj. Sjtubwólke sjtieje óp. In ing sjoel drieve de lü van hön voet. ‘Mummie, mummie,’ ruft d’r Ielja bis ze heem in d’r jank hinger de jesjlaose duur óppen eëd zitse.
Nog eemoal jiechend: ‘Mummie.’
Sjweesdrupe sjtreume uvver laachende rimpele in ’t jezich. D’r angs va kwietweëde verluust ’t van ’t jeleuf in ziechzelver.
‘Vier zint jing mummies, mam.’
‘Wat maat ’t óch oes Ielja, wat de lü van ós dinke. ’t Is ózze jank. Vier zitse óp ós tejele. En….krient ing kauw vót.’
Laachend sjpringt d’r Ielja óp. Heë trukt an inne erm van zieng mam. Mit d’r angere erm duit zie ziech aaf.
‘Keël, wat biste sjterk.’
‘Iech han óch helpe.’
Ze sjtrieëlt mit ing hank durch zie hoar.
‘Zoogs te wie bang deë man van hei teëjenuvver vuur mieng helpe is?’
‘Nit alling d’r man, óch de anger lu.’
‘Mam, dis naat sjlof iech mit de helpe aa.’
‘Sjlof jód, jong’
Ze jieët hem e muulsje.
Die naat dreumt heë van e peëd. Bis de tuut jeet. Alling d’r Arche en heë zint óppen sjtroas. D’r Ielja is jans ópjereegd. Heë jeet d’r wèg van d’r Arche. Deë inne waeg, deë waeg noa ’t laoch. Ze zint verbij de letste hoezer. D’r wink sjnieët durch d’r naatspoem. Heë sjtikt zieng heng in de loeët. Ze sjienge in de kloar vrizzenaat. D’r Ielja jluit va nuisjieriegheet. ‘Went de tuut jeet, passeert jet.’
Wie döks hat te dat nit jehoeëd? Óch die naat, wie zienne pap nit mieë tseruk koam. Noen zint ze bij ’t laoch. Ing trap jeet sjuuns eraaf. D’r Arche leuft nog ummer vuuróp. In zie lank kleed zieste nit zieng vus. Heë roetsjt eraaf. De tuut klinkt noen kaihel. D’r Ielja sjweëft langs ’t trapjelender. Ópins inne knal. Ing duur vilt tsouw. De tuut is sjtil. Alling de heng van d’r Ielja zint tse zieë. Heë vleit ummer wieër noa ónge. Bis zieng vus óp jet hels sjtoeëse. ’t Is inne dekkel deë ziech in ’t midde rónkdrieënt. De ing helf lieët hem eri valle en de anger helf jieët ‘m inne dui. Menute lang rolt e uvver jen eëd. Went e oes-jetuuld is, jeet e sjtoa. Zieng heng hilt e werm umhoeëg. Óp eemoal is ’t kloar. Uvveral zint sjwatse sjting. Heëzelver is koalsjwats. D’r naatspoem, de helpe, zie jezich, mar nit zieng heng. Heë raaft e paar sjting óp en flüstert: ‘Sjwatse sjting.’ Ze weëde werm, ummer wermer. Ze valle oes zieng heng. I sjtukker ligke ze óppen eëd. De binnezie van de sjting kanne zieë. Heë bukt ziech um ze nog besser tse bekieke. Da vingt ’t aa tse winge. De sjtukker weëde sjtub en vleie voet. D’r Ielja hilt ziech an de moer vas. Heë duit ziech aaf um teëje d’r wink i tse lofe. Nog mieë sjwatse sjtub vleit ‘m um de oere. Mit jesjlaose oge sjravelt heë ziech langs de moer. D’r wink veult ziech naas aa.
Deel 6 – Wurmpjer
Inne fienge reën sjpeult ’t sjwats van hem aaf. Ing baach van sjwatse drek sjtreumt uvver zieng vus. D’r wink lekt ziech. ’t Wasser sjpeult voet. Um ziech hin is al jrauw. Heë zetst ziech óppen eëd um effe oes tse raeste van d’r teëjewink. De weng veule werm aa. Ze drueje zieng kleier. De drupe in de hoare roetsje langs ’t jezich. An zieng vus veult e jet kriebele. Kling wurmpjer kome oes jen eëd. Ze kroefe uvver zieng vus en tusje zieng tsieëne. Wen ze an zieng neël knauwele, sjpringt e óp. Heë sjtuest ze voet. Mar jiddes moal wen zieng vus neerkómme, kroefe nui wurmpjer noa zieng neël. Da jeet e óp de heng sjtoa. Doch doa zukke de wurm óch de neël. Da kruuft heë óp de kneie en elleböag mit de vus van jen eëd wieër. Zoeë wied wie meuglieg van de wurm voet. De kneie en elleböag blouwe van ’t sjoere uvver de jries sjting. D’r Ielja drieënt ziech um. Mit d’r ruk teëje de wand raest e oes van ’t sjravele uvver jen eëd. De heng vrieve uvver de sjramme. ’t Blouwe hilt óp. De wonde sjlisse ziech. Mar nit lang hat e rouw. De wurm vinge werm zieng vus. An de wand sjtaeche e paar sjting oes. Doa zetst heë de vus óp. De heng vinge e paar löcher. Doa kan e ziech aa vas haode. Mar de reng brökele aaf. Bis dat vuur hem e jroeës laoch is. Heë kruuft d’rdurch. An de anger zie is inne duustere jank. Hei en doa brent ing fakkel an de moer. D’r brankjeróch pakt ‘m bij d’r oam. E peëd kunt verbij. Mit d’r kop eraaf trukt ‘t troag ing kaar mit jries sjting. Drneëver leuft inne man. ’t Bloese uvverlief is bedekt mit sjwees en drek. Zieng sjtivele sjloefe durch d’r drek. Van de angerzie kunt óch e peëd. Mar de kaar is leëg. De manslu jrusse ziech nit. Ze kieke sjnoorsjnak vuur ziech oes. De peëdslóf vermiesjt ziech mit d’r jeróch van de fakkele. De vlamme danse nog e bis-je noa. In d’r sjien van ’t vuur ziet d’r Ielja inne dikke sjtee ligke. Doa kruuft e hinger. Vuurdat e zitse jeet, waad heë effe of jing wurm kome. Mar in deë jank zint ze nit. Heë sjtrekt ziech de bee.
Zieng mam zitst óp d’r rank van ’t bed. Ze sjtrekt ziech oes en jeet sjtoa. Heur vus zukke de sjloebe neëver ’t bed. Da leuft ze noa ’t sjloftsimmer van d’r Ielja um hem óp tse róffe. Zicher noa ing naat woa-i noa ing lang tsiet werm ins de tuut woar jejange, hant ze ziech zicher jet tse vertselle. Of jraad nuuks. De letste tuut hauw vuur heure man jeklónke. Vuur wem noen? Zouw ze ’t wal wille wisse? Wen ze de sjloftsimmerduur van heure zoon ópmaat, klinkt ing tuut in heur. ’t Bed is leëg. Ze lekt ing hank óp ’t littseeche. Ze wil ’t aafroepe en voetwerpe. ’t Is jenóg jeweë. Ze leuft de trap eraaf. In ’t tsimmer maat ze de jardienge óp. De sjtroas is leëg. Uvver ’t naatskleed deet ze d’r jas aa.
An duur ruft ze: ‘Ielja! Ielja!’
Jinne reurt ziech. Bij d’r man an de uvverzie sjelt ze aa. De duur bliet tsouw.
‘Koom da mit dieng helpe. Of haste diech werm i-jewikkeld?’
Woa kan ze nog hin? Noa d’r bekker? Uvver ’t weer kalle? Weë kan heur helpe? Da veult ze d’r kauwe wink. Ze wil teëje d’r wink i joa en vingt aa tse lofe. Verbij de letste lantaarnpöal. Noa d’r beusj mit de sjtruuch van de vrauwbleer.
‘Koom da vräusje. Doe has ’t toch zoeë jód mit ós vuur. Doe loos miene jong sjienge oane littseeche!’
Óch in d’r beusj kriet ze jing hulp. Va woed sjtampt ze óppen eëd. En nog ins, en nog ins. ‘Hei ónge zitse ze. Hei ónge móse ze miech hure. Hure!’
Ze waad effe.
Da lekt ze d’r kop in d’r nak en ruft langs de beum eróp: ’Weë sjtampt mit miech mit?!’
Ze wees wat ze jeet doeë. Lu zukke die óch uvvervalle zint durch de tuut. En tsezame zoeëlang sjtampe bis de eëd ópjeet en al eroes kan. Mit de erm uvveree, de heng in de mouwe jesjtaoche leuft ze tseruk. Hu zal ze aavange. Dizze mörje, bij d’r bekker. Ze zal de lu aasjpraeche uvver de tuut van ’t broeëd en de ‘anger’ tuut. Doabij zal ze hön deep in de oge kieke of ze jet va leed verroane.
Deel 7 – Broeëd
Hinger d’r sjtee hat d’r Ielja jet jedoekt. Kare mit sjting en kare oane vare aaf en aa. Bij de nieëkste leëg kaar sjpringt e hingedróp en lekt ziech plat óp d’r boech, zoeëdat jinne hem ziet. De kaar sjokkelt uvver d’r knauwele-waeg. ’t Ratele van de reer is ’t intsiegste wat e huet. Bis ze sjtil sjtunt. D’r Ielja kiekt vuurzichtieg uvver d’r rank van de kaar. Ze sjtunt vuur ing iezere duur. Inne man sjteet d’r neëver. Heë trukt an ing sjwoar kette. De duur jeet lanksaam umhoeëg. D’r sjandaal va hakke óp sjting kunt kótterbij. An de anger zie viert ing kar mit jries sjting eroes. De duur weëd werm jesjlaose. De kar viert wieër. D’r jank weëd breier en hoeëjer. Ze vare tusje e jerus durch. Manslu hakke mit hel sjleëg jroeëse knöa oes de weng. Angere sjlunt mit hammere de knöa in kling sjtukker. Óp d’r kop hant ze kappe woa-óp lampe vas-jemaat zint. Ze sjienge reët vuur ziech oes. Jidderinne ziet zoeë zie eje werk. De jries sjting werpe ze óp inne hoof en de sjwatse óp inne angere. Bij d’r hoof mit de jries sjting hilt de kaar aa. Vuurdat d’r man d’r ieësjte sjtee in de kar wurpt, hat d’r Ielja ziech an inne balk boave ziech ópjetrókke. Heë klömt e sjtuk umhoeëg. Van oave ziet heë ’t sjpel va sjtriefe lit die ziech kruutse óp klanke va hakke en hammere. De kare mit sjwatse sjting vare d’r jank an de uvverzie eri. Uvver ’t jerus klömt d’r Ielja d’rhin. Boave d’r kop ziet e inne ruester. Heë trukt ziech an d’r rank óp. In d’r plavong zint löcher woadurch lit eri vilt. Drónger zitse dere mit sjpitse oere en ing jroeëse moel. An de püet zitse sjieve. Ze kieke eróp. Wen de trallieën vuur de löcher voetjesjoave weëde, junt ze hingeróp d’r lange sjtats zitse. De vuurpuet sjlunt teëjenee. ’t Klinkt wie dekkele va kessele. De moele junt wied óp. E hel piepe brikt los. Sjtukker broeëd valle eraaf. In inne sjlaag sjlikke ze ’t broeëd durch. Uvver de belk van ’t jerus sjneure ze roetsjend óp de sjieve voet. Hei en doa likt nog e sjtuk broeëd. De löcher junt tsouw. Óp heng en vus zukt d’r Ielja de sjtukker. Heë vingt nog jenóg um zienne honger tse sjtille. In inne ek van d’r ruester waad heë of nog jet passeert. Va wieds hüete de dere roetsjend kótterbij kómme. De dekkele junt werm óp. D’r Ielja ziet dat kótbij ing ledder is. Heë sjtiegt de ledder eraaf. De letste tritte kome langs ing sjmaal duur. Went e an de klink wil veule, jeet de duur óp. Ing lamp sjiengt hem in zie jezich. Tswai heng pakke zieng helpe vas en heëve hem óp.
Drekkieg klinkt Ing sjtim: ‘Lu mit helpe mósse hange.’
An inne hoak weëd heë eróp jetrókke. De lamp sjiengt hem noa. In d’r sjiemmer ziet heë nog mieë lü hange. De duur sjleet tsouw. De lamp hingt an de moer.
‘Wat dut uur hei,’ vroagt d’r Ielja.
Jinne zeët jet.
‘Broecht uur nit tse wirke?’
Nog ummer jee antwoad. Da vingte aa tse sjwungele. Biste teëje inne aavleit.
‘Hod óp,’ zeët deë.
‘Woarum?’
‘Angesj valle vier eraaf.’
‘En da ?’
‘Da kanne vier nit mieë lofe en weëde vier i-jewikkeld.’
‘I-jewikkeld? Wie inne mummie?’
‘Sjwieg, jebroech dat woad nit. Dat darf jinne hure.’
‘Woarum hingste hei?’
Effe is ’t sjtil.
Da fluustert heë: ‘Iech wirk nit zoeë jód.’
‘Mótste hei ummer hange?’
‘Nae, sjtrak darf iech noa heem.’
‘En mörje?’
‘Weëd iech werm eróp jetrókke. Mar jinne zage, versjprikste miech dat? En jevelles nit mieë sjwungele.’
Deel 8 – D’r Ie
D’r Ielja deet an ing zie vure de helpe los en maat ze an d’r dikke tsieën vas. Dat deet e óch an de anger zie. Da sjtrekt e ziech de bee en trukt ze werm i. Jenauw wie doe bij ziech heem an ’t trapjelender. Zoeë jeet e eróp en eraaf. Ummer wieër eraaf. Went e bauw ónge is, maat e mit ing hank de helpe óp d’r ruk los. Ze vleie umhoeëg. Mit de anger hilt e de helpe an de vuurzie vas. Da lieët e ziech valle en trukt de dikke tsieëne droes. Effe bliet e ligke. Da jeet e reëtóp zitse. Heë waad of de duur ópjeet. Mar ’t bliet sjtil. Boave ziech is óch nuuks tse hure. Wat zouwe ze óch zage. De lu mit helpe doge nurjens vuur. Óch nit d’r man woa heë mit jekald hat. Toch wil e dem jrusse. Mar wen ’t hinge de duur inne huet, da hingt e werm d’rneëver. En heë wil wieër, oane helpe, oane jesjnapt tse weëde. Went e jeet sjtoa veult e jet an zieng vus. Jet kriebbele.
‘Wurm zut uur ’t werm?’
Heë sjnapt d’rhin. ’t Is jraad of e inne wórm veult. Waal inne dikke. Heë trukt draa. Ummer heller. En da jeet zienne erm umhoeëg. D’r wórm is d’r erm van e keëlsje. Heë boemmelt an zieng hank. Oes zienne ronge mónk klinke fluusterende klanke. D’r Ielja kan van de klanke jing wöad maache. Mar heë huet waal dat e nuuks koads in ziech hat. Heë zetst ‘m óppen eëd. Umdat e kling is jeet d’r Ielja werm zitse. Zoeë kanne hem reët in zieng broeng oge kieke.
‘Weë han iech doa oes jen eëd jetrókke.’
’t Keëlsje wiest óp ziechzelver.
‘Joa dat sjnap iech,’ laacht d’r Ielja.
’t Keëlsje wiest werm óp ziechzelver en flüstert: ‘Ie.’
D’r Ielja zeët ‘m noa: ‘Ie.’
’t Keëlsje knikt: ‘Ie.’
Da wiest ’t noa d’r Ielja. De sjwatse vach boave zieng oge rimpelt ziech.
Noen wiest d’r Ielja noa ziechzelver: ‘Ielja,’
D’r tsirkel van d’r mónk weëd jroeëser.
‘Ie.’
‘Joa, zoeëjet.’
’t Keëlsje winkt dat d’r Ielja mit mós joa. Ze lofe wieër van de lamp voet. ’t Bliet jenóg lit um de blinkende vach van ’t keëlsje tse zieë. Heë hat inne wagkelende jank. Bij e laoch in inne ek bliet e sjtoa. Noen wiest e eraaf. D’r Ielja jeet durch de kneie. ’t Keëlsje leuft ’t laoch eri.
‘Ie,’ fluustert d’r Ielja.
’t Keëlsje drieënt ziech um. De vach rónk d’r mónk rimpelt ziech en heë winkt alwerm. Óp heng en kneie kruuft d’r Ielja hinger hem aa. De eëd is broen en fien wie zank. D’r jank vuur hön is kloar. Oes de oge van d’r Ie sjiengt lit. An ’t end van d’r jank kome ze in e jroeës hoal. Inne jroeëse zaal mit inne janse hoof keëlsjer. Ze lofe durchee. Kroefe in de moere of kome eroes mit mangele óp d’r ruk. In bek weëde de mangele leëgjesjód. Mar ze sjtunt tse wied voet um tse zieë wat dri zitst. Óp eemoal sjteet al sjtil. De oge sjienge noa d’r Ielja. Hei kan e jraad sjtoa. Heë sjteet in ’t volle lit. D’r Ie sjtikt zieng hank oes. ’t Is jraad inne leffel. An de binnezie is jing vach. De kótte vingere mit lang neël umsjlisse vuurzichtieg de hank van d’r Ielja. Heë veult ing hel hoed mit broebele.
Mit de anger hank wiest heë noa d’r Ielja en noa ziechzelver en fluustert; ‘Ie.’
Wie in inne oam fluustert ’t janse hoal: ’Ie.’
Da wies te mit inne vinger noa zienne mónk en eróp noa d’r Ielja. Mit d’r kop knikt heë noa de lu. D’r Ielja fluustert zienne eje naam. Effe is ’t sjtil. Hei en doa huete ‘Ie’ mit d’rhinger ‘A’. Ieëtsj sjtil mar ummer mieë, ummer heller. De vach boave de oge rimpelt ziech.
Went e nog e paar moal ‘Ielja’ zeët, weët ’t fluustere sjprèche en óp eemoal rófe ze tsezame: ‘Ielja.’
Deel 9 – De keëlsjer
Rónk d’r monk van d’r Ie is de vach noen óch jerimpeld. Heë trukt d’r Ielja an de hank en wiest werm noa d’r mónk. D’r Ielja kiekt van d’r Ie noa de keëlsjer.
‘Sjun.’
Allenäu zage ze hem noa.
‘Sjun. Ielja sjun.’
D’r Ie sjpringt an zieng hank. De jroeëse vus klinke wie platte sjuppe óp d’r drek. Noen sjpringe alle keëlser rónk.
Boave d’r sjandaal van de vus klinkt: ‘Sjun Ielja, sjun.’
Óch d’r Ielja sjpringt mit. Heë wiest noa d’r Ie.
‘Sjun Ie, sjun.’
D’r Ie bliet sjtoa. Heë lekt ing hank óp de brós.
‘Ie.’
D’r Ielja knikt en lekt óch ing hank óp de brós.
‘Ielja.’
Da kneit e, lekt ing hank óp de sjouwer van d’r Ie en de anger sjtikt e oes noa de keëlsjer. ‘Sjun.’
Midde in d’r zaal sjteet inne jroeëse ronge dusj en banke. D’r Ie nimt d’r Ielja mit noa d’r dusj. Ze junt zitse. An de moer hange plenk woa-óp kump sjtunt. Jidderinne pakt ziech inne kómp en leuft doamit noa de bek. Ze sjuppe jet oes de bek. D’r Ie kunt mit tswai kump. Inne vuur d’r Ielja. Went e d’r kómp vuur ziech ziet sjtoa, ziet e wat ’t is. De wurm die bij hem an de tsieëne wole knauwele. D’r Ielja trukt ziech de naas óp.
‘Nit vuur miech.’
‘Nit,‘ zeët d’r Ie.
De vach boave de tswai löchs-jer tusje d’r mónk en de oge rimpelt ziech.
‘Nit.’
D’r Ielja wiest noa de neël van zieng vus en noa de wurm.
Mit de vingere en d’r doem maat e inne mónk noa en zeët: ‘Hap, hap.’
D’r Ie pakt inne wórm oes d’r kómp en zuugt ‘m in ziene ronge mónk óp. Óch de angere keëlsjer dunt dat. Wórm noa wórm floetsjt d’r monk eri. D’r Ielja tswiefelt. D’r jeróch van ’t aese is nit sjleët. En zoeëvöal broeëd hauw e nit bij die lang-sjtets jaese. D’r Ie kiekt hem aa. De vach rónk d’r mónk is jerimpeld. D’r Ielja ziet ‘t.
‘Joa laach, mar. Laach.’
Tusje tswai wurm sjprikt d’r Ie hem noa.
‘Laach.’
Flot sjnapt d’r Ielja ziech inne wórm oes d’r kómp en duit ‘m in d’r mónk. Effe waad heë vuurdat e durchsjlikt. Jet wat e nog noeëts jepreufd hat. Nit zus, nit zoeër. Jet wat diech lieët verlange noa nog inne wórm. Nog inne en nog inne. Wen d’r kómp leëg is vriefte ziech uvver d’r boech.
‘Hap, hap.’
D’r Ie zeët ‘m noa.
‘Hap, hap.’
De vach rónk d’r mónk rimpelt ziech werm: ‘Laach, laach.’
D’r Ielja sjtikt d’r doem umhoeëg: ‘Jód. Jód, Ie.’
D’r Ie wiest noa d’r Ielja: ‘Jód. Jód Ielja.’
De angere keëlsjer in d’r zaal sjtunt óp en legke ziech óppen eëd. Mit de bee jesjtrekt en de heng jevauwe ónger d’r kóp sjlisse ze de oge. De oge sjienge nit mieë. Zoeë ligke ze allenäu óppen ruk in d’r duuster. D’r Ielja likt óp ing zie neëver d’r Ie. Mit de erm jevauwe duit e de binnezie van de heng teëje ziech aa. Durch ’t hoal klinkt ’t fleute van d’r sjlof.
Deel 10 – Wesseljeld
Bij d’r bekker kome en junt de lu wie jiddere mörje. Ze kalle wie ummer uvver ’t weer, de krankhete en de anger lu.
‘Has te ’t jehoeëd,’ zoeë vingt mennieje jesjiechte aa.
Óp eemoal zeët de mam van d’r Ielja: ‘De tuut.’
In d’r winkel is ’t muus-jenssjtil.
‘Iech han ’t jehoeëd, de tuut.’
De lu dunt jraad of ze ’t nit jehoeëd han.
Effe is ’t nog sjtil.
Inne man mit ing kap óp is d’r ieëtsjte deë jet zeët.
‘Kiek, doe han iech…’
Mit d’r kop eraaf pakt ing vrauw flot de tuut broeëd die vuur heur óp de tieëk likt. Wen ze heur taesj tsouwmaat, kiekt ze sjtiekem eróp. De mam van d’r Ielja kiekt heur aa. Deep in de oge. De vrauw drieënt ziech um en leuft sjui eroes. Bij de duur klinkt jet wat óp ‘adieë’ liecht. Óp de tieëk likt nog ’t wesseljeld, dat hat ze verjaese. De mam van d’r Ielja pakt ’t jeld en deed ’t in d’r sjótsel. Deë daag hat ze ’t woad ‘tuut’ nit mieë jezaad. In dat kót moment hat ze in de oge van die vrauw jenóg jezieë. Dizzenoavend zal ze heur bezukke. Ze wees woa ze woeënt. Noadat ’t jesjef jesjlaose is, jeet ze ieëtsj noa heem. In de hofnoeng heur kink heem tse vinge, leuft ze mit jroeëse sjtep. Mar óch d’r tswiefel waast. ’t Hoes is leëg. De troane sjtreume uvver de bakke. Vermiesjt mit de krummele van ’t aldaags broeëd. Nit zoeë zieër jaese um d’r jesjmak mar mieë um tse kanne lofe en tse kanne sjtoa. Jraad wied jenóg en lang jenóg. Noa ’t jesjef, d’r berg mit de jries sjting of … ’t loach. ’t Vingt aa duuster tse weëde, wen ze eroes jeet. ’t Is jraad of ze an de uvverzie ing jardieng ziet beweëje. Mar dat kan heur nuuks sjeële. In ing taesj van d’r jas hilt ze ’t wesseljeld vas. Drei sjtroase wieër broecht ze mar tse lofe. Ze sjelt aa en waad effe. Mar de duur jeet nit óp. Mit inne jeboage vinger klopt ze óp de duur. Durch de dikke jardienge vuur de vinster kan ze nit zieë of inne heem is. Mar ze kan ziech nit vuursjtelle, dat de vrauw urjens angesj is. In heur oge hat ze zoeëvöal angs jeleëze, dat ze jet tse verberje hat. Tse verberje in heur eje welt, in heur eje hoes. De mam van d’r Ielja duit d’r mónk teëje ’t sjlusselslaoch.
‘Iech bring ’t wesseljeld.’
Lanksaam jeet de duur e bis-je óp. Ing hank sjtikt eroes. Ze pakt de hank vas.
‘Vier mósse ós de hank jeëve, dat is mieë weëd wie alle jeld.’
De duur jeet wieër óp. De vrauw kiekt um de duur.
Ze winkt: ‘Flot.’
In d’r jank is ’t duuster. Oes ’t tsimmer sjiengt e bisje lit. Boave d’r dusj hingt ing kling lamp an d’r plavong. Ze zetse ziech óp de ainfache sjteul. De mam van d’r Ielja maat ziech d’r jas los.
‘Doe móts diech nit ópsjlisse in d’r duuster. Da sjtiks te in d’r eje angs.’
De vrauw lekt d’r kop óp d’r dusj en kriesjt. An de moer hange foto’s van drei manslü in ing lies.
‘D’r man?’
Ze kunt reët en veëgt ziech de troane aaf. ‘Joa en de tswai jonge.’
De mam van d’r Ielja lekt de heng óp heur heng. ‘De tuut?’
De vrauw knikt.
‘Noeëts mieë jezieë?’
De vrauw knikt alwerm.
‘Mienne man óch nit mieë,’ zeët de mam van d’r Ielja.
‘Vanaaf jister mienne zoon óch. Iech jon ze zukke.’
De vrauw trukt de sjouwere óp.
Deel 11 – Echna
‘Noen hant vier inne naam.’
De vrauw laacht. Mit ing hank veëgt ze ziech ing troan aaf.
‘Wie iech de vurrieje naat de tuut hoeëd, daat iech, weë is noen an de rij? ’t Woar al ing janse tsiet jeleie. ’t Woar lang jód jejange.’
‘Mar dis moal,’ zeët ’t Iris, ‘is ’t jenóg jeweë. Mienne jong woar jinne van ’t laoch. Ze hant ‘m bij miech voetjeloekst, umdat ze floep vuur hem hant. Ze hant losse zieë ing weeche plaatsj tse han. Woa me ze rake kan. ’t Hat miech hofnoeng jejoave.’
’t Iris kiekt ‘m deep in de oge. ‘Oane hofnoeng jee leëve.’
’t Echna sjleet de oge nit mieë neer wie in ‘t jesjef.
‘Mienne man wool jaar nit noa ’t laoch. En óch de jonge nit. Mar oane laoch hauwe vier jee broeëd.‘
‘Wie kries te noen broeëd,’ vroagt ’t Iris.
‘Iech mós jiddere vriedieg noa d’r berg blieve joa, da weëd ‘t naats jeld vuur ing waech broeëd ónger de duur durchjesjoave.’
‘’t Naats? Ummer ’t naats. Sjtiekem ’t naats. Ze hant angs vuur ’t lit. Sjienhillieg kalle uvver ’t lit in ós, ’t lit van d’r mond. Mar doahinger verberje zie ziech. Echna, mienne jong sjiengt lit, hat lit in jen heng. Doamit hat e hön, die van ’t laoch in jen heng. En in d’r busj han iech ing vrauw jezieë, ze kan ós óch helpe. Vier mósse zukke. Alle vrauwlü mósse zukke. Alle vrauwlü die e sjtuk van hön leëve verlore hant in ’t laoch. ’
’t Iris weëd ummer ópjereegder. Zieng sjtim klinkt hel.
‘Ssjjt.’
’t Echna lekt inne vinger óp d’r mónk. An duur sjtriecht jet langs de vinster. Ze haode d’r oam i. ’t Is werm sjtil. ’t Iris leuft noa de jardieng. Mit tswai heng maat ’t de jardieng e sjtuks-je óp. ’t Echna sjteet hinger ‘m. De jardieng jeet wieër óp. Noen kan ’t Echna uvver de sjouwer van ’t Iris eroes kieke. De sjtroas is leëg. Lanksaam jeet de jardieng nog wieër óp. ’t Iris maat ing zie óp. ’t Echna waad effe en pakt de anger helf. D’r sjtaof verknoeveld in de hank. Mit sjtuuk sjuuft de jardieng óp. ’t Drieënt ziech um en kiekt ’t Iris aa. Noa de tuut in die naat dat ze heur man en jonge kwiet woeët, hat ze ziech nit mieë zoeë jód jevóld. Ze hat ziech ópjesjlaose. De woed verpakt i jardienge. Um broeëd beëdele durch jidder waech noa d’r berg tse joa. En tusje de jries sjting dórf ’t reste va sjwatse sjting zukke um ’t hoes werm tse sjtaoche. Noen vilt jet van ‘m aaf. Nit mieë zuemere um tse leëve, tse leëve van de jruemele. Mar e jroeës sjtuk tse zieë. Ing tsiet blieve ze bij de vinster sjtoa. Ze jeëve ziech de hank. Vingere umsjtrengele e jeveul inne naam tse zieë. Iris en Echna. Oane jet tse zage blieve ze ing tsiet sjtoa. Da drient ’t Iris d’r kop en kiekt ’t Echna aa.
‘Los die lit eroes sjienge en maach nit de jardienge tsouw. En kiek mörje uvverdaag de lu reët in de oge. Kiek in ’t lit van de oge. Zuk d’r angs vuur de tuut. Zoeë junt vier tsezame wieër bis ’t laoch in ós leëve tsouw is.’
’t Iris maat ziechzelver de vuurduur óp, wiedóp.
’t Drieënt ziech um: ‘Bis mörje,’ en maat de duur tsouw.
’t Echna is midde in d’r jank blieve sjtoa. ’t Is werm alling in hoes. Vuur de ieësjte moal mit de jardienge óp. Noa al die joare ziech verbórje tse han, sjteet ’t in ’t lit. ’t Leuft ’t bleche lit van ’t tsimmer eri. De welt an duur ziet ’t binnenste van zie leëve. In inne daag is dat passeerd. D’r mörje zoog ’t jebure bij d’r bekker. D’r oavend zal ’t beware vuur d’r nuie daag. Het maat ’t lit oes en jeet de trap eróp noa jen bed.
’t Iris leuft uvver de sjtroas. De sjtroaselampe jeëve bleech lit. Jraad jenóg um tse zieë woa-ts te leufs. Mar vöal mieë zies te nit. Um d’r ek van de sjtroas hüet ’t vóstritte voetjoa.
Vuurdat ’t heem eri jeet, kiekt ’t nog ins um noa ’t hoes van d’r man mit de helpe. Nuuks tse zieë. ’t Is jraad of doa jinne is. Bij ziech in ’t tsimmer jeet ’t an d’r dusj zitse. ’t Wil ziech jet vertselle. Jet vertselle mit wem? Troane kome in zieng oge.
Deel 12 – Aese
‘Ielja, leëve blieve Ielja,’ fluustert ‘t.
Wen ’t noa je bed jeet, leuft ’t ieëtsj noa ’t tsimmer van d’r Ielja. Nog ummer leëg.
‘Iech ving diech,’ zeët ’t lanksaam, ‘mörje.’
Ing tsiet likt ’t nog wakker. Va wieds huet ’t sjritte kótterbij kómme. ’t Zint de hoeve van e peëd. Óp de bloese vus leuft ’t noa de vinster. Mar ’t peëd is nit mieë tse zieë. De sjritte sjterve voet in ing anger sjtroas. Lang noadat ’t tswelf oer jesjlage hat, vilt ’t in sjlof. ’t Peëd is nog ing kier tse hure. Noen kunt ’t langs ’t hoes van ’t Iris. Dat hüet ’t nit. ’t Is in d’r ieëtsjte sjlof.
’t Fleute van ’t sjloffe hilt óp. De keëltjer sjtunt reët. D’r Ielja likt óp ing zie, heë sjlieëft nog. De keëlsjer kómme kótterbij. Hön lit vilt óp d’r Ielja. De vach rónk d’r mónk van d’r Ie rimpelt ziech. ‘Laach,’ ruft e.
De angere róffe hem noa.
‘Laach, laach!’
Ee oog van d’r Ielja jeet óp en dan ’t anger. Ze kniepere. ’t Doert effe vuurdat e sjnapt wat e ziet. Heë sjtrekt ziech de erm en de bee. Da rekt heë ziech oes. D’r kop weëd knalroeë. Oes ziene mónk peësjt heë lóf. Inne vulkaan deë wakker weëd. De keëlsjer probere ziech hinger-ee tse verberje.
Went d’r Ielja dat ziet trukt e de ekke van d’r mónk umhoeëg en zeët: ‘Hahaha,’en d’rhinger: ‘Laach, laach.’
De keëlsjer kómme werm kótterbij.
Ze róffe noen óch: ‘Hahaha, laach, laach!’
Wen ze oes-jelaachd zunt, vrieft d’r Ielja ziech uvver d’r boech en mit de anger hank maat e werm inne mónk noa: ‘Hap, hap!’
‘Hap, hap,’ deed d’r Ie hem noa. woed verpakt i jardienge. Un en jonge kwiet woe
D’r Ielja sjtikt d’r doem óp: ‘Jód.’
D’r Ie kiekt noa zieng hank en sjtrekt ziech d’r doem.
‘Jód,’ flüstert heë.
Ze lofe noa de plenk um de kump tse pakke. Óch d’r Ielja leuft mit. Heë sjupt ziech d’r kómp jód vol. Ing hank mós e oavenóp de wurm legke, angesj valle ze d’r vanaaf. Wen ze an d’r jroeëse ronge dusj zitse, huetste ’t sjlurpe van de wurm die in d’r mónk floetsje. Aaf en tsouw kiekt d’r Ie noa d’r Ielja.
Tusje tswai wurm durch zeët-e: ‘Jód.’
D’r Ielja knikt en laacht. Noa ’t aese sjtunt de kump werm óp de plenk langs de moer. Ze hant d’r boech vol, mar d’r zin óp wurm bliet. D’r boam van de bek is tse zieë. D’r Ie maat mit ing hank inne mónk noa.
‘Hap, hap,’ zeët e en wiest noa de moer.
Durch de lucher in de moer kroefe de keëlsjer voet. D’r Ielja verzukt in de lucher tse kieke, mar heë ziet nuuks. Mit ing mangel óp d’r ruk kruuft och d’r Ie e laoch eri.
Effe sjpieëder klinkt oes ’t laoch: ‘Ha, ha, ha!’
Zieng hank mit inne wórm sjtikt eroes.
‘Danke,’ zeët d’r Ielja en sjlurpt ’t deer óp.
Noen is ’t sjtil en oane de oge van de keëlsjer weëd ‘t óch duuster. ’t Intsiegste lit zint de heng van d’r Ielja. Heë zetst ziech óppen eëd. De heng neëver ziech. Ze sjpieële in d’r drek. De körrelsjer roetsje tusje de vingere durch. Boese ziech is nit mieë tse zieë dan wat de heng losse zieë. Va binne veult e d’r zin óp wurm. Oane honger veult e zin óp aese. Dat lieët hem hei. Dat lieët hem nit wieër joa. Zin óp wat nog kome mós. Of dat al voet is. D’r tswiefel roetsjt durch zie jeveul. ’t Jeveul dat hem hinger d’r Arche aa loos joa. Noa ing res van ziene pap. Noen sjtrekt-e ziech de bee in d’r sjtub en zetst nit ziene sjrit um wieër tse joa.
Deel 13 – Hoefiezer
’t Hoes an de uvverzie is nog ummer eëve sjtil wie jisteroavend. ’t Iris leuft flot noa d’r bekker. D’r jeróch va frisjjebakke broeëd kunt ‘m teëje. Nog mieë lu hant dat jeraoche. Bij ’t jesjef sjtunt al e paar lu.
‘Mörje. Jód jesjloffe. Komt mar flot eri. An duur is ’t vöal tse kaod,’ zeët ’t Iris.
Kóm dat inne jet zeët. E bisje mómpele huekstens. Mar dat is ’t Iris jewend. Die vrauw mit deë jekke jong. Wen ’t nit jód jeet, jeëve ze zoeëjet flot de sjood. De winkterkauw maat ónzicher. Krient ze wal jenóg sjwatse sjting um d’r winkter durch tse komme? En ’t broeëd, weëd dat nit tse duur. Vriedieg zalle ze d’r Arche kreftiejer noazage wie angesj. Dat hulpt.
In ’t jesjef völt ’t Iris de tute. Bij jiddes kier ’t woad tuut kiekt ‘t de lu aa. Mar jinne lieët jet merke. Vuur de vinster sjteet ópins ’t Echna. De oge wied óp. Neëver ziech sjteet ing vrauw. Ze sjtare ’t Iris aa. Um d’r kop hant ze inne dóch jebónge. In ’t jesjef sjteet nog inne man. Went e de tuut broeëd kriet, jeet e eroes. ’t Iris leuft hinger ‘m aa. De vrauwlu zint voet. Wie ’t óch de sjroas aafkiekt, noa links en noa reëts. Nurjens mieë tse zieë. ’t Kriet inne kauwe sjoeder. ’t Deed de erm uvveree en leuft eri. De vrauw van d’r bekker kunt mit broer in de erm oes de bekkerij. Ze lekt ze óp de plank langs de moer.
‘Vier hant óch bauw jing tute mieë,’ zeët ’t Iris.
De vrauw leuft noa de duur van de bekkerij.
‘’t Jieëft zoeëvöal tute.’
‘Zoeëvöal tute wie alle lu?’
‘Iris doe bis hei um broeëd tse verkofe.’
‘Um tute tse völle.’
‘Wie-ts te ’t óch neums.’
‘Broeëdtute. En die anger tuut da. Wie zouwe vier die da neume? Doeëdtute?’
‘Iris, sjwieg. Doe bis al jenóg kwiet.’
‘Kwiet? Kwiet? Iech wil ’t tseruk. Huetste? Tseruk!’
Oane nog jet tse zage jeet de vrauw voet.
‘En tute han iech nuedieg,’ ruft ’t Iris noa de bekkerij.
De jesjefsduur jeet óp. Inne man leuft noa de tieëk. Heë hieëft ing taesj óp.
‘’t Broeëd kan óch zoeë mit.’
‘’t Iris lekt e broeëd óp de tieëk.
‘Al wat oane tuut kan, jeet langer mit.’
D’r man duit ’t broeëd in de taesj en kiekt de vrauw teëjenuvver ziech vreëm aa. An duur zeët e vuur ziech die zin van ’t Iris e paar moal lanksaam noa.
‘Al wat oane tuut kan, jeet langer mit.’
De oge van ’t Echna en van die ing vrauw haode ’t Iris de res van d’r daag jevange. Noa anger oge hat ’t deë daag nit mieë jekiekt. Wie de bekkesjvrauw de nui tute braat, loos ‘m dat kaod. ’t Zaat nüks. Die oge van die vrauwlu. Woarum sjtónge ze doa? Sjtarete ze hem aa? En woarum ópins voet, zoeë flot voet? Ze koame vuur hem doch. Wole ze jet zage vuur ’t voetjoa? Woahin zint ze?
Wen het noa heem jeet, is ’t al duuster. De duur van ’t jesjef kliengelt nog ee moal. Dan sjlist de vrauw de duur en maacht ’t lit oes. In de bekkerij brent nog lit. D’r bekker bakt zoeë sjpieë nog broeëd. ’t Iris kunt langs de sjtroas van ’t Echna. Op d’r ek bliet ’t sjtoa. ’t Deet ziech de heng oes de taesj en leuft de sjtroas eri. Bij ’t hoes van ’t Echna zint de jardienge óp. ’t Lit in ’t tsimmer is oes. ’t Huft de hank óp um aa tse sjelle. Vlak vuur de sjel hilt ’t d’r erm sjtil. Óp de duur ziet ’t e hoefiezer aafjemoald. ’t Hoots is i-jeduid en de jreun verf jebasjte. Hootssjplintere ligke óppen eëd. ’t Iris lieët d’r erm zakke en deed inne trit noa hinge.
‘’t Peëd,’ fluustert ‘t.’
’t Sjpringt noa vure. ’t Sjelt en klopt óp de duur. Nuuks reurt ziech.
’t Bukt ziech en ruft durch de brivvebus: ‘Echna!’
Deel 14 – Sjame
De litsjtroale van de ieëtsjte keëlsjer die de mangele kome leëchmaache, jeëve d’r drek werm mieë broeng kluur.
Óch d’r Ie kunt oes zie laoch: ‘Ha, ha, ha.’
De mangel maat-e leëg in inne bak. Went e tseruk kunt, wiest d’r Ielja noa ’t laoch.
‘Iech wil óch, óch. Hap, hap.’
‘Nit, ‘ zeët d’r Ie.
Heë wiest noa ziechzelver en noa d’r Ielja.
‘Ie, hap, hap.’
Da kruuft e werm in ’t laoch.
‘Hap, hap, ha, ha, hap, hap.’
‘Hap, hap,’ zeët d’r Ielja hem noa.
‘Hap, hap.’
’t Sjpel va zin en honger. Heë is vroeë wen de bek vol zint. Da kanne werm aese. D’r kómp is noen nog voller. ’t Kost hem muite um oane sjträue tse lofe. ’t Sjlurpe is noen kreftiejer. De wurm weëde flotter eraaf jesjloekt wie de ieëtsjte kieër. Wen d’r Ielja d’r kómp leëg hat, mós e rupsje. Knoerhel rupsje. De keëltjer kieke hem mit jroeëse oge aa. Da rimpelt de vach rónk d’r mónk van ee keëlsje ziech. En nog ee, en nog ee. Ummer mieë.
‘Laach, laach,’ klinkt durch d’r zaal.
Zoeëjet hauwe ze nog noeëts jehoeëd. Ze wisse nit wat ’t is, mar ze vinge ’t waal komiesj. D’r Ielja sjaamt ziech ieëtsj, mar laacht doch mar mit. D’r Ie deë neëver hem zitst, hat dat jezieë. Heë ziet ’t jezich van d’r Ielja roeë weëde en sjwiegt. Mar wen d’r Ielja laacht, rimpelt werm de vach rónk ziene monk. ‘’t Laach, laach’ sjalt ummer heller en flotter. Zoeë flot dat ’t klinkt wie ‘Ha, ha.’
Jister jónge ze noa ’t aese sjloffe. Hu hant ze ieëtsj jelaachd. Ze sjtrekke ziech oes óppen eëd. De oge jesjlaose. ’t Lit jeet oes. De kump sjtunt óp de plenk langs de moer, ring vuur mörje. D’r Ielja duit de heng teëje ziech aa. De oge van d’r Ie sjienge nog. Heë sjtriecht mit inne vinger uvver ’t jezich van d’r Ielja. ’t Roeë is voet. De vach tusje de naas en de oge rimpelt.
‘Nit,’ zeët e.
‘Hap, hap, mörje,’ zeët d’r Ielja.
‘Mörje,’ zeët d’r Ie en maacht de oge tsouw.
D’r Ielja hat nog effe de oge óp. Heë vertselt ’t an zieng mam.
‘Noa ’t aese moeët iech rupsje. En doe vónge ze aa tse laache. Iech moeët miech sjame. Knalroeë woeëd iech. D’r Ie vólt jraad of iech nog roeë woar. Iech han jezaad, mörje noa hap, hap. Rupsje zal iech da werm, mar of iech nog ins roeë weëd? Dat wees iech nit. Mam en nog jet…’
Troane sjpringe in zieng oge.
‘Mam, iech kom ummer kótterbij d’r pap.’
Went e i-sjlieëft ligke nog troane óp zieng bakke.
Óp de sjloebe leuft ’t Iris uvver d’r hof noa ’t sjtelsje hinger ’t hoes. Um de sjouwer hat ’t inne wölle dóch jesjlage. ’t Is bitter kaod. Mit e sjupje deed ’t sjwatse sjting in d’r emmer. D’r kachel in ’t tsimmer brent nog e bis-je. Het sjud jet sjting dróp. Noa e tsietsje weëd ’t vuur jroeëser en in ’t tsimmer wermer. Óch de kamiengs van de anger hoezer sjwame. ’t Iris sjmiert ziech ing bótram. D’r becher mit kaffieë hilt ’t mit tswai heng vas vuur zie jezich. ’t Nimt tswai sjluuk en sjtaart uvver d’r becher. Inne daag mit broeëd verkofe en oge zukke likt vuur hem. Oge die angs verroane. Oge die hofnoeng zukke. Het zal ze vinge. Het zal ze vinge. Noa d’r letste sjloek kaffieë veëgt ’t de krummele van d’r dusj. In d’r jank deed ’t ziech d’r dikke winkterrok aa en zetst d’r kraag umhoeëg. Um d’r haos ing sjal jeknubd. Óp d’r kop ing mutsj. Mit de heng deep in de taesj jeet ’t uvver jen sjtroas.
Deel 15 – Rupsje
Zieng sjtim sjalt durch d’r jank. Mar noa d’r echo is ’t sjtil. Lanksaam kunt ’t reët. Sjtaart noa de duur en drieënt ziech da um. De sjtroas is leëg. ’t Iris leuft tseruk noa d’r ek. ’t Drieënt ziech nog ins um. De hoezer zint sjwatse jesjtalte in ’t bleeche lit van de sjtroaselampe. ’t Leuft wieër. Óch bij ziech in de sjtroas bejieënt ’t jinne. Mit ing hank jeet ’t uvver zieng vuurduur. De duur is nog jans. Da sjtikt ’t d’r sjlussel in ’t sjlusselslaoch. Vuurdat ’t d’r sjlussel umdrieënt waad ’t effe. Zouw e werm heem zieë? D’r jank eri kome? In d’r duuster de heng ópsjtaeche, dat dong e zoeë jeer. In d’r duuster zieng sjiengende heng umhoeëg haode. ’t Iris drieënt d’r sjlussel um en duit de duur óp.
Zofort ruft ’t d’r jank eri: ‘Ielja!’
’t Huet alling zieng eje sjtim. ’t Sjluust de duur hinger ziech. Troane kome in zieng oge. De erm kruutst ’t vuur de brós. De heng sjtrieche uvver de boave-erm. ’t Veult ziech alling en kaod. Wat ’t kwiet is, wilt ’t tseruk vrieve. Ziech werm veule. ’t Hilt de heng sjtil. Ze vrieve nit mieë. Wat-s te nit zies, broechste nit kwiet tse zieë. Wat-s te nit huets, broecht nit voet tse zieë. Wat-s te nit veuls, dat is d’r nit. Dat letste fluustert ’t nog ins.
‘Wat-s te nit veuls, dat is d’r nit.’
Da jet heller, zagend: ‘Wat-s te veuls, dat is d’r.’
’t Zeët ’t nog ins: ‘Wat-s te veuls, dat is d’r. Jef ’t inne naam, inne naam va diech.’
Dat letste ruft ’t bauw. De troane zint ópjedruegd.
D’r winkterrok hingt óp d’r kapsjtok. Deë waad óp d’r nuie daag. ’t Iris drieënt ziech in de dekke. De sjplinktere van d’r auwe daag weëde belk vuur mörje. Het vrieft mit de heng lanksaam uvver de boave-erm. Jans effe, jenóg um ziech werm tse veule. Tse veule. Durch de sjtroas klinke de hoeve van e peëd. ’t Iris sjlieëft.
Ónger ’t aese kieke de keëlsjer noa d’r Ielja. Ze wade jesjpanne of e zal rupsje. Oane tse kieke sjlurpe ze de wurm óp. De oge noa d’r Ielja. Rui-ieg lieët heë de wurm in d’r mónk floetsje. E inkel mentje probeert ’t rupsje sjtil noa tse doeë. Mar ’t is mieë wie inne laach. D’r Ielja huet ‘t. Heë weest mar al tse jód wie-ts te dat móts noamaache en holt deep oam. Ziene mónk jeet wied óp. Da rupsjt heë nog heller wie jister. De mung van de keëlsjer junt óch wied óp. ’Ha, ha, ha!’
Óch d’r laach klinkt heller wie de vurrieje kieër. D’r tusjedurch probere ze tse rupsje. Mar hóstend weëd ’t doch werm inne laach. D’r Ie is d’r ieëtsjte deë óphilt mit laache. Heë lekt inne vinger óp ’t jezich van d’r Ielja. De vach tusje de naas en de oge rimpelt ziech.
‘Nit?’
D’r Ielja sjokkelt mit d’r kop.
‘Nae, nit.’
De oge van d’r Ie weëde jroeëser.
‘Nae, nit?’
D’r Ielja wiest noa e bakke.
‘Nit roeë.’
Nog ins sjokkelt d’r Ie mit d’r kop en wiest noa e bakke va ziech.
‘Nit roeë.’
Noen wiest d’r Ielja noa de keëlsjer.
‘Ha, ha, ha.’
Da wies te noa ziechzelver.
‘Ha, ha, ha, nit sjun.’
D’r Ie deed hem noa. Heë wiest noa ziechzelver en de keëlsjer.
‘Ha, ha, ha, nit sjun.’
Heë wiest alwerm, mar zeët noen tusje e paar kier wieze noa ziech en de keëlsjer:
‘Ha, ha, ha, sjun. Nit roeë.’
Deel 16 – Woäd
D’r Ie kiekt d’r Ielja aa en waad effe.
‘Ha, ha, ha, sjun. Nit roeë. Ha, ha, ha, nit sjun, roeë.’
D’r Ielja sjikt d’r doem umhoeëg.
‘Jód.’
Allenäu vange ze aa tse laache.
D’r tusjedurch huetste: ‘Sjun, roeë, jód!’
De kump weëde leëg jaese.
Tusje ’t sjlurpe durch huetste: ‘Sjun, jód.’
Ze zitse langer wie angesj an d’r dusj. Doarum junt ze sjpieëder mit de mangele óp waeg.
D’r Ie jeet als letste.
Heë sjtikt d’r doem óp: ‘Jód.’
Jenauw wie jister probeert d’r Ielja ’t alwerm. Heë wil jeer mitjoa en wiest noa ‘t laoch.
‘Ie, iech wil óch hap,hap,hap.’
Óch noen sjokkelt d’r Ie mit d’r kop.
‘Nit, nit. Ie, hap, hap, Ielja.’
De letste litsjroale junt voet mit d’r Ie. D’r Ielja zitst óppen eëd. Effe kiekt e noa zieng heng. Sjiengend lekt e ze in d’r drek. ’t Doert jet langer vuurdat de keëltjer mit de ieëtsjte mangele tserukkómme. Mit de litsjtroale oes hön oge kómme óch wöad eri.
‘Sjun, jód.’
In ’t verbij joa sjtaeche ze d’r doem óp noa d’r Ielja. Zoeë jeet dat ing tsiet durch. Vol en leëg mangele. ‘Sjun en jód.’ Doem umhoeëg. En duuster. Da sjpieëlt heë mit de körrelsjer drek. Ze roetsje tusje de vingere. De eëd sjiengt in zieng heng. Went e oes de löcher jet va lit ziet, duit heë ze eraaf. Plat óppen eëd. Va wurm hat e jing las. De neël an zieng vingere en tsieëne zitse nog ummer draa. Hei rónkserum zint de wurm durch de keëltjer besjtimd jevange en ópjaese. Woa zouwe ze de wurm ejentlieg vange? Zint doa waal neël um tse aese? D’r Ielja hilt de heng e sjtuks-je van de eëd. Of aese ze óch jet angesj? De keëltjer aese waal ummer ’t zelfde. Zoeë wied wie heë ’t zieë koeët. En heëzelver óch. Wurm, ummer wurm. Heë mós laache, ’t klinkt sjun.
Helóp zeët e nog ins: ‘Wurm, ummer wurm.’
De heng van d’r Ielja raeste werm óppen eëd. E mentje kruuft oes ’t laoch.
Heë huet d’r Ielja nog ins zage: ‘Wurm.’
De oge van ’t mentje sjienge nao d‘r Ielja. Deë wiest noa de wurm in de mangel.
‘Wurm.’
’t Mentje zeët ‘m noa: ‘Wurm.’
Óch de anger keëltjer krient ’t tse hure: ‘Wurm.’
D’r Ie zeët ieëtsjt: ‘Hap, hap,’ en d’rhinger, ‘wurm.’
Wen ze aese, kieke ze nit mieë noa d’r Ielja, mar in d’r kómp.
Tusje ’t sjlurpe durch huetste noen: ‘Wurm.’
’t Sjpel va rupsje sjpieële ze óch noen werm. Alling jet sjpieëder en nit zoeë lang. Ze hant muite um de oge óp tse haode. De bek sjtunt kóm óp de plenk of ze sjlisse de oge.
In d’r duuster fluustert d’r Ie: ‘Mörje.’
D’r Ielja fluustert tseruk: ‘Mörje.’
De heng ligke óp de brós. ’t Is jraad of e ’t rupsje nog huet. Heë vingt ’t jelui. Wurm aese en rupsje. Wen heë draa dinkt, weëd d’r zin óp wurm jroeëser. ’t Bliet jek. D’r boech vol jaese en doch nog ummer zin. D’r honger bliet. Zoeë bis te jebónge an de wurm, jebónge an de keëltjer die de wurm zukke. Went e jet nit wilt, is ’t jebónge zieë. Angesj kunt e nit wieër en zalle zienne pap noeëts vinge. Heë mós loskómme van de wurm. Da mós e voetjoa bij d’r Ie. Of e dat wil? Óp ing of anger maneer veult e ziech verbónge mit d’r Ie. Wie flot hat e hem wöad jelierd? En wievöal wöad zal e hem nog liere? Mörje junt ze wieër. Nae, nit zie junt wieër. Heë jeet wieër, alling wieër, oane de keëltjer, oane de wurm.
Deel 17 – Peëd
Zoeë is e óch voetjejange bij zieng mam. Voetjejange bij de mam um d’r pap tse vinge. Voetjejange oane kwiet tse weëde. D’r band mit de mam blieft. Vuur ’t sjloffe-joa mós e an heur dinke. Heë woar plötslieg voetjejange, midde in de naat. Oane mit heur tse uvverlegke, oane adieë tse zage. Ze bloof hinger mit ónrouw in heur lief. Mósse nit tserukjoa? Ze zal ’t sjnappe. Nit vuur nuuks hat e jee littseeche. En zieng heng sjienge lit. Wieërjoa noa wat zie is kwiet woeëde, d’r pap. Noeëts hat heë hem jezieë, mar doch jevóld. Jevóld in de leëg plaatsj in hoes. Zieng sjtim noeëts jehoeëd. De ieëtsjte wöad lieret d’r Ielja van zieng mam. D’r klank van heur sjtim koam mit heur wöad mit. Óp heur sjoes zoos heë. Ze duiet hem teëje ziech aa. ’t Joof hem e werm jeveul. Wie jroeëser heë woeëd, wie mieë heë waset oes d’r sjoes. De erinneróng an d’r sjoeës is blaeve. ’t Is e verlange woeëde. E verlange noa wat hinger hem likt en noa wat vuur hem is. Bij de keëltjer hei hat e óch zoeëjet vónge, mar ’t is tse winnieg sjoeës um tse blieve. Durch wurm wil e ziech nit losse binge, wie ze óch sjmaache. Effe wilt e de heng ópheëve, mar heë is bang dat d’r Ie durch ’t lit wakker weëd. Heë veult ze jluie. ‘Mam,’ zeët e in ziechzelver. ‘Mam,’ vuur ’t sjloffe joa. ‘Mam’, vuur de ónzicherheet van de rees durch ’t sjwats van de naat.
‘Mam,’ róffet heë en sjtooch de erm oes. Heë sjneuret óp heur aaf. Ze sjnappet hem en wórp ‘m e sjtuks-je in de loeët. Wie heë werm in heur erm woar, vool ze óppen ruk lankoes in ’t jraas. Feste hole ze ziech vas, de bakke teëjenee jeduit. Heë vólt de lippe van zieng mam óp e bakke. ‘Mieng kling broamel,’ fluusteret zie, ‘iech aes diech óp.’
D’r Ielja vong aa tse rultse. Laachend weret de mam ziech. De sjtim van ing jong vrauw klónk durch de wei ónger inne sjtrakke blauwe himmel. D’r Ielja bukket ziech. In ’t jreun jraas wasete jeël blomme. Heë ploeët e paar blomme en jooft ze an zieng mam. D’r wink wórp ziech óp. Oes ’t jraas sjtiejet wies pluus umhoeëg. D’r Ielja wool ’t sjnappe en sjprong d’rhin.
‘Nit doeë,’ zaat de mam. ‘’t Pluus nimt diech angesj mit.’
‘Woahin,’ vroaget d’r Ielja.
‘’t Vluut wiedvoet, jans wiedvoet!’
‘En da?’
‘Doa kunt alle pluus bijenee.’
‘Wat dunt ze doa?’
‘Doa weëde ze peëd.’
‘Peëd?’
‘Joa, jans vöal peëd.’
‘Kómme die peëd heierhin?’
‘De peëd kómme alling in drome noa ós.’
‘Has doe al ins peëd in dieng drome jehad?’
‘Nae, umdat iech bij ’t pluus voetblief.’
‘Wie wits doe dat allenäu?’
‘Die jeël blomme zint peëdsblomme. En die peëd…’
Mieë zaat ze nit. Ze sjprong óp en sjnappet d’r Ielja bij de hank. Tsezame lofete ze durch ’t jreun jraas en de jeël blomme. ’t Pluus vloog óp in ing wiese wólk, sjneiend durch de blauw loeët. D’r Ielja bloazet e paar pluus-jer voet. ‘En die peëd…’woar ’t letste wat de mam in de wei zaat. De peëd koame nit in ziene droom, bis die ing kieër. Inne peëdskop sjtooch durch bevroare blomme óp de roeët. De tuut klónk en heë roetsjet in ’t laoch. Doa zoog heë de peëd wirke in ’t sjwats laoch. ‘En die peëd…,’ zaat de mam. Wen ze de tuut jehoeëd hat, zal ze wisse woa heë is. Misjien hat ze óch e peëd in d’r droom óp bezuk jehad. Da leuft ze misjien hei rónk. D’r Ielja kunt mit en mit d’rhinger, dat al nit zoeëmar is. ’t Hat jet mitee tse maache. ’t Passeert zoeë wie ’t passeert. Mörje jeet e voet. Nit noen sjtiekem in de naat. Nae mörje. Heë zal ’t d’r Ie zage.
Deel 18 – Mörje
’t Iris is vrug wakker. ’t Hat ing ónrui-ieje naat jehat. ’t Hoeët de hoeve van e peëd. En vólt d’r Ielja bij ziech óp d’r sjoeës. Het wil ‘m tseruk han. Da vingt het óch ziene man tseruk. Doa jeleuft ’t vas i. Dizze mörje jeet ’t vrujjer de duur oes dan óp anger daag. Bij ’t bekkesj-jesjef is ’t sjtil. De duur is nog jesjlaose. ’t Iris jeet hingenum. ’t Leuft langs de bekkerij. Went ’t durch de vinster eri kiekt, ziet ’t d’r bekker. Heë sjtreuft ziech jraad ’t blauwwies jesjtriefd bekkerhemme aa. De oge van ’t Iris weëde jroeëser. ’t Wees nit wat ’t ziet. Heë hat helpe um de bóks vas tse haode. Helpe! ’t Iris kan ’t wal keëke. Helpe! Zies te noen. Deë is óch inne van dön. Flot leuft ’t tseruk noa de duur van d’r winkel. D’r bekker darf nit wisse, wat het jezieë hat. Jedóldieg waat ’t bis de duur óp jeet. Óngertusje zunt nog jet lu bij d’r winkel kome sjtoa. Jinne zeët jet. Ze wade sjtil bis de vrauw van d’r bekker de duur ópmaat.
‘Jóddemörje,’ jrust de vrauw van d’r bekker.
‘Jóddemörje,’ jrusse ze tseruk.
Ing vrauw leuft hinger ’t Iris. Ze fluustert ‘mummie’. ’t Iris kan ’t jraad hure. Het drieënt ziech um. Ze kieke ziech effe aa.
‘Helpe,’ fluustert ’t Iris flot.
De vrauw knikt. De lu weëde van broeëd verzieë vuur de nuie daag. Óp de tuut van de vrauw hat ’t Iris ’t adres van ’t Echna jesjraeve. Ze kiekt d’rhin en duit ziech de tuut flot in de taesj. Oane ziech aa tse kieke jeet ze eroes.
‘Adieë en bedankt,’ zeët de vrauw van d’r bekker.
‘Adieë,’ zeët de vrauw.
D’r janse daag is ’t e kome en joa va lu vuur broeëd. E paar moal mós ’t Iris nui broeëd in de bekkerij hoale. Wen ’t d’r bekker ziet, is ’t jraad of ’t durch ’t hemme de helpe zieë kan. ’t Oavends zunt nit alle broeëde verkoat. Dat is jemindlieg zoeë. ‘Dat broeëd is vuur de
dere,´ hat de bekkesjvrauw wal ins vertseld. ´t Iris hat ziech doabij nuuks aafjevraogd. Mar noen wie ´t die helpe van d´r bekker jezieë hat, tswiefelt ´t doa aa. Vuurdat ´t noa heem jeet, leuft ´t bij ´t Echna langs. Hinger ziech hüet ´t inne vóssjrit. ´t Iris kiekt um. Het ziet de vrauw va dizze mórje in ´t jesjef. Ze zage jee woad teëjenee. Sjwiejend lofe ze durch. De vrauw bliet e sjtuk hinger ´t Iris. Wen t ´t aajselt, maat ´t Echna zofort de duur óp. De vrauw kunt flot hinger ´t Iris aa óch eri. ´Iech bin ´t Elina. Uur hauwt ´t in ´t jesjef uvver de tuut. Nit de tuut van ´t broeëd. Die anger. Mienne man hauw helpe kraeje. Heë verzatsd ziech teëje
d´r Arche. Heë kroog nog ing kans. Lu mit helpe mósse vuur d´r Arche sjpikkelere. Angesj maache ze inne mummie va hön. Miene man wool nit sjpikkelere. Heë hat ´t miech nog kanne vertselle. Bis de tuut jong. Doe koam heë nit mieë heem.´
Ze lofe mit ´t Echna ´t tsimmer eri. Doa zitst óch de vrauw die letst mit ´t Echna vuur de etalaasj van ´t jesjef sjtong. Het sjteet óp en jieët ´t Iris en ´t Elina ing hank.
´Iech bin ´t Marcha. Miene pap en man zunt in ´t laoch blaeve. Iech koog óch jeld vuur broeëd van d´r Arche. Mar iech moeët waal noa d´r berg kome. Ing tsiet han iech dat jedoa. Bis iech ´t hoeët va diech Iris en d´r Ielja. D´r jong oane littseeche. Iech daat die kanne miech helpe. Iech bin nit mieë noa d´r berg jejange. In die naat koam e peëd noa mie hoes. Iech zoog durch inne sjliets in de jardieng. Wits te weë óp dat peëd zoos? Deë man va bij diech teëjenuuver. Heë woar jewikkeld in inne mummie.´
´t Iris kiekt de angere vrauwlü mit jroeëse oge aa. ´´t Weëd miech ummer duudliejer. Iech bin hu óch hinger jet kome. D´r bekker woa iech wirk hat óch helpe. Deë wirkt vuur d´r Arche. Zie broeëd, doa passeert jet mit. Vier mósse zörje dat vier nog mieë vrauwlü vinge. Da junt vier tsezame noa ´t Sjwats laoch. Mörje vange vier aa. Uvverdaag kome toch jing peëd. Róf ´t rónk. ´Vrauwlu van ´t Sjwats laoch sjtut óp!´ En bring ze noa de etalaasj van
d´r bekker. Bis mörje. Sjlof jód.´
Ee vuur ee junt ze bij ´t Echna eroes. En zoeë flot wie meuglieg noa heem. Die naat hure ze werm e peëd durch de sjtroase. Mar ze hant jinne floep mieë. Mörje. Joa mörje!
Deel 19 – ’t Hoal
D’r Ielja hilt zieng heng vuur ’t jezich van d’r Ie. Durch ’t lit weëd d’r Ie wakker. D’r Ielja wiest noa ’t laoch. Da noa ziechzelver. ‘Ielja, mörje, voet. Mörje, voet.’
D’r Ie pakt de heng van d’r Ielja vas. Heë duit ze tsouw. Zieng oge sjienge noen nog alling mar.
‘Nit, mörje. Nit.’
D’r Ie lekt ziech en deed de oge tsouw. Da jeet heë werm reëtóp zitse. Heë wiest noa d’r Ielja en zichzelver. ‘Ielja en Ie.’ Da tseecht ziene vinger noa ’t laoch.
‘Nit mörje,’ zeët d’r Ielja hem noa. ‘Noa mörje.’
Ze legke ziech werm en dunt de oge tsouw. Mar nit vuur lang. Wie jiddere mörje weëd d’r Ielja wakker durch de mentjer die rónksjneure mit kump. Jedraeve durch d’r honger. D’r zin óp wurm. D’r daag is wie jiddere daag. D’r Ielja vräut ziech óp de naat. Óp waeg joa. D’r Ie zal ‘m helpe. ’t Oavends is jidderinne mui. Ze junt sjloffe.
D’r Ie zeët: ‘Sjun.’ Heë lekt ziech.
‘Voet,’ fluustert d’r Ielja en lekt ziech óch.
D’r Ie waad bis jidderinne sjlieëft. Da sjiengt e mit zieng oge óp ’t jezich van d’r Ielja. Deë weëd wakker. Oane jet tse zage leuft d’r Ielja hinger d’r Ie aa. Bij ’t laoch hilt d’r Ielja de heng umhoeëg. Heë wil absjied neëme va d’r Ie. Mar deë zeët: ‘Nit.’ Mit zieng heng vingt e aa tse jrave. ’t Laoch mós jroeëser. Angesj kan d’r Ielja nit d’rdurch. Ze jrave tsezame bis ’t laoch jroeës jenóg is. D’r Ie kruuft als ieëtsjte eri. Da winkt heë d’r Ielja. Ze kroefe wieër ’t hoal eri. D’r Ie kan reëtóp lofe. D’r Ielja kruuft hinger ‘m aa. D’r Ie sjiengt mit zieng oge langs de moere. Ze zient löcher woa-oes wurm kome. D’r Ie leuft noa e laoch. Heë winkt werm d’r Ielja. Deë kiekt d’rdurch. Heë weest nit wat e ziet. In inne jroeëse zaal zitst d’r Arche óp inne troeën. Um ziech hin ligke sjting. Die sjienge fel lit. D’r mónk van d’r Ielja vilt óp. Heë duit d’r Ie noa ’t laoch. Mar deë knikt d’r kop. I zie jezich zunt de rimpele jód tse zieë. Da sjlist heë effe de oge.
‘Ao,’ fluustert d’r Ielja, ‘doe wóts ’t al.’
D’r Ielja kiekt werm durch ’t laoch. Heë ziet noen óch de dere mit de lang sjtets rónk kroefe.
‘Doa has te ze werm. De dere van ’t broeëd. Ze rafe jeld óp. Kiek, dat vilt oes d’r plavong. Ie, doa rent jeld. Hüets te miech? Ie!’
Mar d’r Ie zeët nuuks. Heë zitst sjtil vuur ziech oes tse kieke. Aaf en tsouw maat heë de oge tsouw. D’r Ielja drieënt ziech um.
‘Ie, wat has te?’
Werm maat heë de oge tsouw. Ze sjienge jee lit. D’r Ielja maat de heng óp. In ’t lit van de heng kan heë d’r Ie zieë.
‘Ie, wat passeert doa? Doe móts ’t doch wisse!’
D’r Ie sjteet óp. Heë winkt d’r Ielja mit tse kome. Ze junt wieër ’t laoch i. Uvveral zient ze löcher in de moere. D’r Ie bliet sjtoa. Heë wiest noa e laoch. D’r Ielja kiekt d’rdurch. Heë ziet noen inne angere zaal. Doa kroefe óch dere mit lang sjtets rónk. Werm vilt d’r mónk van d’r Ielja óp. Heë ziet dat die dere kling mentjer mit ziech mit sjlefe. Ze duie ze i löcher.
‘Ie, wat dunt die mit die mentjer? ’t Zunt keëlsjer wie diech. Leef sjun keëlsjer. Wat is dat allemoal?’
D’r Ie deed de oge tsouw.
‘Nit tsouw doeë, Ie. Iech jeleuf dat iech kót bij ’t jeheem van d’r Arche bin.’
D’r Ie leuft wieër. Ze zient nog jans jet zale mit keëlsjer en lang sjtets.
‘Vier mósse jet doeë, Ie.’
D’r Ie zetst ziech en sjtrekt ziech lankoes. Heë wil raeste. D’r Ielja deed ‘m noa. Zieng heng sjienge. D’r Ie duit ze tsouw. ‘Mörje,’ fluustert d’r Ielja.
‘Nit,’ zeët d’r Ie. ‘Nit mörje.’
‘Ao, hu, Ie.’ D’r Ie knikt en deed zieng oge tsouw.
Deel 20 – Noa ’t sjwats laoch
’t Iris leuft d’r nieëkste mörje noa zie werk. Nit wie ummer mit inne flotte sjrit. Het nimt ziech de tsiet. Aaf en tsouw bliet ’t sjtoa. Het ruft: ‘Vrauwlu van ’t Sjwats laoch sjtut óp.’ Da jeet ’t wieër. ’t Danst e bis-je. Hei en doa junt jardienge e sjtuks-je an zie. Zoeëjaar jeet ing duur jet óp. In ’t jesjef sjteet de vrauw van d’r bekker. Ze hüet ’t Iris aakome.
‘Nit doeë, Iris,’ zeët ze wen ’t Iris eri kunt. ’t Iris laacht. ‘Jister zate vier. Mörje vange vier aa. En hu is ’t mörje!’
‘Wat jees te doeë, Iris?’ ”t Sjwats laoch. ’t Is jedoa mit ’t Sjwats laoch!’
De duur jeet óp. Inne man kunt eri. ’t Iris leuft óp hem aaf. Het trukt an zienne jas.
‘Has doe helpe aa? Los kieke! Has te helpe?’ D’r man sjrukt. Heë sjud mit d’r kop van ‘nae’. ’t Iris maat zienne jas óp. ‘Los kieke.’ Heë weert ziech nit.
‘Jing helpe. Doe darfs mitdoeë.’
D’r man deed ziech flot d’r jas tsouw. An duur klinke sjtimme. ’t Echna sjteet vuur de etalaasj mit inne janse trob vrauwlu. ‘Noa ’t Sjwats laoch,’ rófe ze.
’t Iris winkt en vräud ziech.
‘Hod heimit óp,’ zeët de vrauw van d’r bekker.
D’r bekker kunt ’t jesjef eri. Heë dreëgt inne janse sjtabel broer. ’t Iris trukt va hinge zie hemme eróp. ‘Kiek, deë hat waal helpe. Deë hulpt d’r Arche.’
’t Iris riest de helpe va hinge los. D’r bekker lieët de broer valle. Heë sjnapt de helpe. ’t Echna sjneurt mit e paar vrauwlu ’t jesjef eri. Ze trekke de helpe an de vuurzie van de bóks los. D’r bekker sjnapt noa de bóks um ze vas tse haode. Mar teëje zoeëvöal vrauwlu kan heë nit óp. Ze trekke hem de bóks eraaf.
‘Doa zies te inne bókseboam,’ ruft ’t Echna.
’t Iris huit ‘m óp de vót. ‘Oane helpe sjtelt e nuuks vuur.’
Zieng vrauw kunt d’r bekker helpe. ‘Maat dat uur voetkomt.’
‘Vier junt al, mar vier kome tseruk um ierlieg broeëd tse bakke,’ zeët ’t Iris.
An duur kome ummer mieë vrauwlu. Óch ’t Marcha en ’t Elina hant vrauwlu mitbraat. Ze hant de jruetste sjpas. Vuural um d’r bekker in de óngerbóks. Deë weest nit wie flot heë de bóks mós óptrekke. Zingend, róffend en dansend lofe de vrauwlu uvver de sjtroas. Ze junt noa ’t hoes van ’t Iris. In ’t hoes is jraad plaatsj jenóg vuur de vrauwlu. Alle tsimmere zunt vol. ’t Iris sjteet in d’r jank. Zieng sjtim klinkt langs ’t trappehoes eróp. De vrauwlu loestere. ‘Wen ’t duuster weëd, junt vier zoeë sjtil wie meuglieg hingenum duch d’r jaad eroes. Doa leuft inne waeg boese de sjtroase um durch de weie noa ’t laoch. Jinne darf ós zieë of hure. En wen de peëd doch zouwe kome, lofe vier hel noa ’t laoch. Inne van ós broecht mar bij ’t laoch tse kome. Inne is jenóg um d’r Arche tse losse wisse, dat vier nog mar inne sjrit va zie jeheem zunt. Losse vier noen de broer dele die vier hant.’
Tsezame aese ze ’t broeëd. Lanksaam endert ziech ’t lit. Wen d’r oavend vilt, junt ze eroes. Jinne zeët jet. Ze lofe bauw óp de tsieëne. ’t Iris jeet vuuróp. Het kent d’r waeg mit de oge tsouw. Zoeë döks hat ’t hei durch de weie jelofe en mit d’rt Ielja jesjpieëld. Ze kome ummer kótter bij ’t laoch. De sjpannoeng sjiegt. De hatssjleëg weëde flotter. Ópins inne sjrai van ’t Echna. ’t Leuft hingenaa. ‘De peëd. Iech huur de peëd.’
Noen hure ze óch vuuraa de hoevesjleëg. Ze vange aa tse sjneure. ’t Macha vilt lankoes in ’t jraas. E peëd sjpringt óp ‘m aaf. ’t Elina trukt ‘m an inne erm voet. Jraad vuur de puet van e peëd. Ing vrauw keëkt va angs. Vrauwlu vange aa tse kriesje. De sjtim van ’t Iris klinkt. ‘Wieër, nit umkieke. Wieër!’ Ópins sjtikt inne wink óp. Inne sjtórm jeet uvver de weie. De peëd vange aa tse sjtiejere. De vrauwlu kome nit mieë vuuroes. Ze haode ziech óngeree vas. Inne sjtoef wink. De helpe-manslu valle van de peëd. Da is ’t sjtil. Ing sjtim klinkt. ‘Vrauwlu, iech tseech uuch d’r waeg noa ’t laoch.’
‘De vrauw oes d’r busj,’ ruft ’t Iris. ‘Vier zunt jered. Vrauwlu komt mit.’
In d’r duuster zient ze ing jesjtalt vuur hön oes lofe. Jiegend en sjwesend lofe de vrauwlu hinger heur aa.
Deel 21 – D’r Pap
D’r Ielja weëd ónjeduldieg. Heë wil nit tse lang ligke. Zieng heng maat e werm óp. ’t Lit sjiengt fel. Heë hilt ze teëje ’t jezich van d’r Ie. Deë maat de oge óp. Mar de heng sjienge feller dan de oge van d’r Ie. Die weëde jroeëser. Óch d’r mónk en de oere, zie janse jezich. ’t Lit van de heng sjiengt jans uvver d’r Ie. Heë waast. De erm, de bee, zie janse lief. Heë kan nit mieë reëtóp sjtoa. Jenauw wie d’r Ielja. ‘Ielja.’ Zieng sjtim klinkt kreftiejer. ‘Ielja. Doe has miech vónge.’
‘Ie, zoeëvöal wöad, hingenee zage?’
D’r Ie knikt. ‘Joa, durch ’t lit va dieng heng bin iech werm jewase. Iech bin ’t. Diene pap.’ Ze sjtare ziech aa. Da umerme ze ziech. ‘Papa!’ Troane rolle bij d’r Ielja uvver de bakke. D’r Ie lekt inne vinger óp d’r mónk. ‘Nit tse hel Ielja. Angesj hure ze ós.’
Óch bij d’r Ie jlinstert ing troan. ‘Die lit is sjterker dan ’t lit van d’r Arche. Doamit kanne vier hem versjloa.’
‘Angesj nit, pap?’
‘Nae, Ielja. Zie lit is sjterker dan alle lit van de lu. De manslu mósse hel wirke in ’t laoch. Ummer heller en ummer langer. Zoeëdat heë ummer mieë jeld kriet um zieng litsjting tse jelde. Ummer mieë lit. Heë wil zelver d’r nuie mond zieë. Vuur de lu is mar e bis-je jeld. Weë doa nit aa mitdeet, weëd vas-jemaat an helpe.’
‘Dat han iech jezieë. Ze weëde umhoeëg jetrókke.’
‘Dat hant ze mit miech óch jedoa. Zoeëlang bis iech werm zouw wirke. Mar iech wool dat nit. D’r Arche nótst ós oes. Vuur moeëte vuur hem sjpikkelere of lu nit noa hem zouwe loestere. Weë dat nit deed, mósse vier verroane.’
‘Zunt dat de lu mit de helpe? Jenauw wie deë man bij ós teëjenuvver?’
‘Joa, en ’t naats vare ze rónk óp de peëd oes ’t laoch. Um de lu sjrek aa tse jage.’
‘Doe dongs doa nit aa mit. Richtieg pap.’
‘Iech woeët doarum i-jewikkeld wie inne mummie. Alling wurm dórf iech aese.’
‘Woeëts te doe e kling keëlsje?’
‘Ummer klinger bis iech inne sjtee zouw zieë. Alle keëlsjer weëde de nui sjwatse sjting. De dere mit de lang sjtets en platte vus duie ze in löcher. Wie deper wie sjwatser de sjting weëde.’
‘De lang sjtets krient broeëd um tse aese. Dat han iech óch jezieë, pap. ’t Weëd durch ruestere eraaf jewórpe.’
‘Ielja, doa wase de neël jód va. En die aese de wurm.’
D’r Ielja sjtriecht mit ing hank uvver ’t jezich va ziene pap. Mit inne vinger langs de rimpele óp ziene vuurkop.
‘Waorum neums doe diech Ie?’
‘Vier koeëte ummer winniejer kalle. En Ie zunt de ieëtsjte lettere va diene naam. Miene jong. Iech wees dat-s te jet bezóngesj bis.’
”Umdat iech jee littseeche han?’
‘Joa, iech wees dat-s te doadurch de kraf has um d’r Arche tse versjloa.’
‘Van ing vrauw in d’r busj kroog iech bleer die mieng heng losse sjienge.’
D’r Ie duit ziene zoon teëje ziech aa. ‘Die vrauw hat diech jered. De hevvam hat diech noeëts kanne vange bij dieng jeboert. Wie werm de sjting óp dieng brós óch woare. Jee littseeche.’
D’r Ielja duit de lippe teëje e bakke van d’r pap. ‘Vier junt noa de mam,’ fluustert heë.
‘Mar doa mósse vier ieëtsj d’r Arche versjloa.’
‘Wie da pap?’
‘Dat kans doe alling. Mit dieng heng. Doe bis sjterker dan d’r nuie mond. Va boese nit tse zieë. Mar va binne bis te mieë dan d’r volle mond.’
‘Dat zaat d’r Arche óch jiddere vriedieg óp d’r berg. Nuie mond, nuie mond.’
‘Koom Ielja, vier junt tseruk noa ’t hoal bij d’r Arche.’ Kót teëjenee kroefe ze tseruk.
